Jehóva – Nafn Guðs

 

 

Faðir vor,

þú sem ert á himnum,

Helgist þitt nafn…

 

Ef unglingur i fermingarundirbúningi tekur upp á því að spyrja prestinn, hvaða nafn það sé, sem við eigum að helga, skv. Faðirvorinu, þá væri gaman að heyra svarið frá þjóni kirkjunnar.

 

Þegar íslenzku biblíunni er flett, þá rekst maður aldrei á nafn Guðs, en samkvæmt Hinum hebresku ritum (GT), þá kemur nafn Jehóva 6973 sinnum fyrir. Reyndar ekki á Latínuletri, heldur á hebresku. Nafnið er kallað Tetragram og samanstendur af 4 stöfum úr hebreska letrinu [JHVH][i]. Seinna, er tímar liðu og menn voru ekki alveg vissir um framburðinn á tetragramminu, settu afritararnir (soferim seinna masoret nokkrar krúsidúllur inn í tetragrammið til að gera framburðinn sennilegan). Áður leit Tetragrammið út svona: [ii] . Það sem réð þessari þróun er auðvitað, að ritfæri og textaflötur urðu miklu þjálli fyrir afritarana.

 

Nafnið birtist fyrst í 1Mos. 1:1. Í 2 Mos.3: 14-16 er frásagan af því, þegar Moses gekk á fund Jehóva á Sínaífjalli. Sérstaklega versin 14-15. Þau hljóða svo skv. ísl Biblíunni:

 

¹⁴Guð svaraði Móse: „Ég er sá sem ég er.“ Og hann bætti við: „Svo skaltu segja við Ísraelsmenn: „Ég er“ sendi mig til ykkar.“ ¹⁵Enn fremur sagði Guð við Móse: „Svo skaltu segja við Ísraelsmenn: Drottinn, Guð feðra ykkar, Guð Abrahams, Guð Ísaks og Guð Jakobs, sendi mig til ykkar. Þetta er nafn mitt um aldur og ævi, heiti mitt frá kyni til kyns.

Í þessum versum, hafa þýðendur fellt niður nafn Guðs, en setja titilinn Drottinn í stað eiginnafnsins (tetragrammið), Jehóva (Jave).

 

Hér koma sömu vers, sótt í nýja þýðingu á Hinum helgu ritum á dönsku, en í þeirri útgáfu er nafn Guðs Jehóva, þar sem Tetragrammið kemur fyrir.

 

Så sagde Gud til Moses: „JEG VIL VÆRE DET SOM JEG VIL VÆRE.“*+ Og han tilføjede: „Sådan skal du sige til Israels sønner: ’JEG VIL VÆRE har sendt mig til jer.’“+ ¹⁵  Derpå sagde Gud yderligere til Moses:„Sådan skal du sige til Israels sønner: ’Jehova, jeres forfædres Gud, Abrahams Gud,+ Isaks Gud+ og Jakobs Gud,+ har sendt mig til jer.’ Dette er mit navn for altid,*+ og det vil jeg huskes ved* fra generation til generation.

 

Það fara nokkrum sögum af því hvernig á því stóð, að nafni Jehóva var breytt í ýmsum biblíuþýðingum seinustu alda. Reyndar er allur gangur á því, þar sem nokkrar veigamiklar þýðingar héldu nafni Jehóva í prentuðum útgáfum.

 

Ein kenning, sem hefur verið mjög lífseig, einkum vegna þess hversu erfitt er að sanna eða afsanna hana, er sú, að svo mikil helgi hafi hvílt yfir nafni Guðs, að ekki þætti viðeigandi að bera nafnið fram (tabu). Þetta er auðvitað ekki rétt, því meðan ísraelska þjóðin gat lesið Ritin jafn auðveldlega og við getum lesið dagblöðin nú á dögum, þá var þetta ekkert vandamál. En þegar fram liðu stundir og framburður breyttist, þá komu takmarkanir ritmálsins í ljós. Áður voru eingöngu samhljóðar skrifaðir, en nú vantaði sérhljóðana. Afritararnir og ýmsir spekingar þeirra tíma, reyndu að geta sér til um hvernig framburður ritmálsins ætti að vera og skutu inn í ritmálið ýmsum krúsídúllum, punktum og strikum, sem átti að gera lesendum kleift að lesa Ritin með „réttum“ framburði.

 

Á þessu ári eru 500 ár síðan Marteinn Lúter festi mótmæli sín gegn Aflátssölu katólsku kirkjunnar á kirkjuhurðina í Wittenberg. Það var upphaf mikillar sögu, sem ekki verður rakin hér, en Lúther hafði skoðun á nafni Guðs.

 

Lúther segir í einum af ritum sínu (útgefnu 1543): ”Þegar þeir (Gyðingarnir) staðhæfa, að ekki sé hægt að bera fram nafn Jehóva, hafa þeir ekki hugmynd um, hvað þeir segja….. Ef hægt er að skrifa það með bleki og penna, af hverju ætti þá ekki að vera hægt að bera það fram, en það er miklu einfaldara að skrifa það með penna og bleki? Þegar allt kemur til alls, þá er eitthvað vafasamt við þetta”.

 

Árið 1534 gaf Marteinn Lúther út Biblíuþýðingu sína úr frummálinu. Einhverra hluta vegna notaði hann ekki nafn Guðs Jehóva, (gæti verið að kostnaðarmaður útgáfunnar hafi haf eitthvað um það að segja), en setti í stað þess ýmsa titla eins og t.d. Herrann.  Hann þekkti aftur á móti nafn Guðs, því í predikun, sem hann flutti árið 1526, yfir textanum: Jeremías 23:1-8, sagði hann: ”Þetta nafn Jehóva, Herrann, tilheyrir eingöngu hinum sanna Guði”. Í þessum tilvitnuðu orðum leggur Lúther orðið Herrann að jöfnu við sérnafnið Jehóva. En svona fingurbrjótur er fyrirgefanlegur.

 

Aðeins þrisvar sinnum í sögu Biblíunnar hefur verið reynt að falsa textann.

Í fyrsta skipti á tímabilinu milli 4ðu og 2ar aldar fyrir tímatal okkar (f.t.o.), þegar óþekktir afritarar Hinnar Samaritönsku Pentateuch (Móses-bækurnar fimm) bættu textabrotinu: “…á Garizims fjalli. Og þar skalt þú byggja altari“ aftan við 2Mos. 20:17, í þeim tilgangi að safna sjóði til að byggja musteri á þeim stað; þar voru Samarítararir að verki. En það hefur borið við í gegnum tíðina, að fiktað hefur verið við Boðorðin tíu; ekki endilega til að fella niður eða breyta sjálfu boðorðinu, heldur til að festa athugasemdir við textann. Þessi fölsun slæddist síðan inni í hina gömlu latínuþýðingu Vulgata, en hefur verið fjarlægð úr öllum Biblíuþýðingum eftir að menn gerðu sér rein fyrir þessari fölsun.

Önnur fölsunin var sú að bæta við textann í 1Pet. 5:7 (Fyrra bréfi Péturs), til að réttlæta Þrenningarkenninguna. Alvarleg fölsun það.

En þriðja og víðtækasta fölsunin er þó sú, að dylja nafn Jehóva úr flestöllum Biblíuþýðingum á hin ýmsu tungumál. Það er auðvitað ekkert nema fölsun, að standa þannig að verki. Tetragramminu ýtt til hliðar 6973 sinnum!

Þess vegna væri gaman að vita hverju presturinn svarar hinu spurula fermingarbarni,  og hvernig hann útskýrir vísuorðið í Faðirvorinu.

Eins og augljóst er, þá er Herrann eða Drottinn (Adonaj eða Elíó) titlar en ekki sérnöfn. Og engum dytti í hug að leggja til að breyta Faðirvorinu í … Helgist þínir titlar… eða hvað?

Christian IV einvaldskonungur Dana og Íslendinga var merkileg persóna. Hann tók þátt í Þrjátíuára stríðinu, sem var trúarbragðastríð milli katólikka og mótmælenda á meginlandinu. Hann slapp nokkurn veginn óskaddaður úr þeim átökum, en Wallenstein hershöðingi keisarans lagði Holstein, og Jótland undir sig og rændi og ruplað af mikilli íþrótti. Christian IV tókst að ná sáttum við keisarann og fékk héruðin aftur í sinn hlut.

 

Aftur á móti verður hans líka minnst sem mikilvirks byggingameistara. M.a. lét hann byggja Rosenborgarhöll og bjó þar sjálfur, Kauphöllina í Kaupmannahöfn og ekki má gleyma Sivalaturni, sem var tákn Kaupmannahafnar lengi og að vissu marki enn í dag. Sívaliturn var kirkjuturn Trinitatiskirkjunnar við Kødmagergade (Købmagergade), en líka byggður sem stjörnuathugunarstöð (astronomisk observatorium), en á framhlið turnsins er myndgáta (rebur), sem konungur, lagði sjálfur frumdrögin að og byggingameistarinn van Steinwinckel sá um uppsetningu á.

 

 

Í þýðingu Björns Th. Björnssonar hljóðar myndgátan, sem er raunar bæn þjóðar til Guðs Jehóva: „Doctrinam et justitia (liggjandi sverð, sem táknar réttlæti); Dirige HVJH (hebraískir bókstafir,  Tetragrammið); In corde sanguineo coronati Christian quarti“ eða á íslenzku „Leið þú Jehova vísdóm og réttlæti inn í hið blóðrauða hjarta hins krýnda konungs Christians hins fjórða“.

Þessi myndagáta tekur af öll tvímæli um, að nafn Guðs, Jehóva, hefur verið alþekkt á þessum tíma meðal Dana.

 

Fyrsta hlutaþýðing Biblíunnar á dönsku sá dagsins ljós 1524 og var þýðingin gerð með hliðsjón af þýðingu Erasmusar frá Rotterdam og biblíuþýðingu Lúthers. Þýðandinn var fyrrv. borgarstjóri í Malmö Hans Mikkelsen. Biblían var kennd við Christian II konung. Reyndar var einungis um Nýja Testamenntið að ræða. Síðan kom Biblía Friðriks II konungs og að lokum kom Biblían, sem kennd er við Christian IV. Fyrsta danska Biblían, sem skipt var í kafla og vers. Það merkilega við Biblíuna var, að á titilblaði var Tetragrammið og reyndar líka mynd af Christian IV. Og af því má draga þá ályktun, að nafn Guðs, Jehóva, hefur verið alþekkt af alþýðu manna og notað, enda er mikill fjöldi bygginga og altarsitöflur með Tetragramminu og nafni Guðs.

 

Þegar allt þetta er haft í huga, þá er með ólíkindum, að nafn Guðs, Jehóva, hafi verið fjarlægt í íslenzku Biblíunni og titlar settir í staðinn. Er nú ekki kominn tími til að Hið íslenzka Biblíufélag og Biskupsstofa geri bót og betrun?

Það þætti tíðindum sæta, ef fregnir bærust um hinn kristna heim, að Þjóðkirkjan á Íslandi, hefði tekið upp fornan sið og látið tetragrammið njóta sín, og þjónar kirkjunnar taki sér nafn Guðs í munn í stað titla.

 

 

 

Slegin mynt frá tímum Christians 4.

 

Á myntinni má lesa:

„Justus JHVH Judex 1645“

eða: Jehova er réttlátur dómari

 

 

 

 

 

 

Skreyting í danskti kirkju.

 

 

 

 

 

[i] Nútíma tetragram

[ii] Gömulu æutgáfa í elztu handritum

Rætur Guðsafneitunarinnar

 

 

Heimurinn hefur verið í alvarlegri úlfakreppu mjög lengi; kannski frá upphafi vega. Nú á tímum hafa fréttir um blóðug átök víðs vegar í heiminum og tvær heimstyrjaldir, vakið þá spurningu hjá mörgum: Hvar er Guð? Hvers vegna lætur hann þetta viðgangast án þess að grípa inn? Í gegnum tíðina hafa alltaf heyrzt raddir þeirra er afneita Guði, en það er fyrst á síðustu tveimur eða þremur öldum, sem Guðsafneitunarstefnan (Ateismi) hefur náð verulegri útbreiðslu og náð skipulagningu sem eins konar trúarheimspeki, sem fjöldinn allur af mönnum aðhyllast. Þess vegna er það ekki úr vegi að velta fyrir sér, hvert upphaf þessarar Guðsafneitunarkenningar er.

Stór tré eru glæsileg á að horfa, en við sjáum eingöngu stofnana, greinarnar, blöðin og krónur trjánna. Við sjáum ekki eða gerum okkur neina grein fyrir rótakerfi þessara mikilfenglegu baðma. Ræturnar, sem trén eru vaxin af, eru nefnilega huldar sjónum okkar, djúpt grafnar í jörðu. Þannig er þetta líka með Guðsafneitunina, hún virðist standa föstum rótum á djúpu og kraftmiklu rótarkerfi. En er það nú svo?

Á nítjándu öldinni var hugmyndin um, að enginn Guð sé til, orðin að stóru tré. Gat það verið, að sköpun heimsins og lífsins hafi verið án aðkomu skapandi Guðs? Og er það hrein tímaeyðsla, að tilbiðja slíkan Skapara? Hugsuðir nítjándu aldar, sem voru í fremstu víglínu, efuðust ekki um svarið.

„Alveg eins og við höfum ekki þörf fyrir siðapredikanir, höfum við enga þörf fyrir trúarbrögð“, sagði Friedrich Nietzsche. Ludwig Feuerbach staðhæfði: „Trúarbrögð eru eingöngu draumórar mannsins.“ Og Karl Marx gaf þá yfirlýsingu: „Ég vil leysa hugsunina úr hlekkjum trúarbragðanna.“

Fjöldinn allur aðhylltist þessar kenningar, en það sem þeir heyrðu og sáu, var aðeins blöð og greinar á baðmi Guðsafneitunarkenningarinnar. Hið ósýnilega rótarkerfi, hafði dafnað og breitt úr sér löngu áður en þessir spekingar komu til sögunnar. Kristin kirkja hafði sjálf vökvað og nært Guðsafneitunina á síðustu tímum, þar sem stofnanir kirkjunnar vor svo yfirfullar af siðferðisbrestum og spillingu, að það vakti óendanleg vonbrigði og reiði meðal almennings, enda oft ekki hægt að fela þessa spillingu; græðgi, valdafíkn og kúgun, sem biskupar og fyrirmenn í kirkjunni voru staðnir að gegnum allar miðaldir, eftir að kirkjan varð að ríkiskirkju. „Yfirmenn kirkjunnar virtust ekki geta valdið því hlutverki, að næra íbúana hinni andlegu þörf“ eins og sagt er í Encyklopedia Americana, „ í yfirstjórn kirkjunnar voru prelátar og sérstaklega biskuparnir sóttir í raðir aðalsins og sem biskupar litu þessir aðalsmenn á embættin, sem leið til valda og áhrifa.“

Þegar Kalvín og Lúther ásam ýmsum öðrum, reyndu að siðbæta kirkjuna, gerðist það ekki alltaf í anda kristilegs kærleika. Aðferðir siðbótahreyfinganna lýttust oft og tíðum af umburðarleysi og blóðsúthellingum. Stundum var ofbeldið, sem beitt var, svo óhugnanlegt, að Thomas Jefferson, 3. forseti Bandaríkjanna ritaði 300 árum seinna: „Það er skömminni skárra að afneita Guði, heldur en að sæma hann þeim viðbjóðslegu eiginleikum sem Kalvín leyfir sér að gera.“

Það liggur í augum uppi, að Siðbótahreyfingunum tókst ekki að endurvekja hina einu sönnu dýrkun á Skaparanum, en náðu samt árangri í að minnka áhrif katólsku kirkjunnar. Sérstaklega með tilliti til þess, að nú hafði katólska kirkjan ekki lengur einokun á trúarbrögðunum; Biblían varð aðgengileg almúganum. Margir flykktust í þessar siðbótahreyfingar, en aðrir urðu fyrir svo miklum vonbrigðum, að þeir gerðu mannlega skynsemi að nokkurs konar trúarbrögðum. Meðal menntamanna skapaðist eins konar frjálslyndi í trúmálum, sem nærði mismunandi skilning á Guði.

Á 19du öldinni var brjóstvit almennings dýrkað eins og hinn eini og sanni vizkusteinn. Þýzki heimspekingurinn Immanuel Kant skoraði á almenning: „Sýnið þor og byggið á eigin skynsemi.“ Þetta var aðalinntak hugsuða á þeim tíma og tíminn kallaður Upplýsingatíminn eða tími Rökhyggjunnar. Og allan þann tíma, var Efahyggjan sett í hásætið og menn settu spurningarmerki við hina gömlu heimsmynd.

Auðvitað slapp kristin trú ekki við þessa efahyggju. Nú sættu menn sig ekki við himneskt loforð um betri tíma; kröfðust betri lífskjara hér og nú í þessu lífi.

Í Bandaríkjunum var verkalýðsleiðtogi af sænskum ættum, John Brown, sem barðist fyrir bættum kjörum námmuverkamanna og verkalýðsins almennt. Hann var seinna tekinn af lífi fyrir upplognar sakir, en um hann var kveðið og sungið (enn í dag) og hendingar úr söngtextanum hljóða svo: ... Preachers go preaching and say// Work and prey// Liv on hey// You´ll get pie in the Sky, when you die... Lokhendingu þessa hefur Þórbergur þýtt sem: „ ... þú færð kjöt, þú færð föt, þegar uppljúkast himinsins göt.“

Það var þessi kenning kirkjunnar, sem óþolinmóðir kristnir áttu erfitt með að sætta sig við. Og þegar Biblían var nú aðgengileg fyrir alla, þá kom í ljós, hvernig katólska kirkjan hafði misnotað Biblíuna til að auka vald sitt og tryggja sig í sessi annars vegar, en hins vegar skirrzt við að sýna náungakærleika, fyrirgefningu og veita öryggi. Það sama má segja um mótmælendakirkjuna.

Afur á móti er einn reginmunur á viðhorfi þessara tveggja kikrkjudeilda til Biblíunnar. Katólska kirkjan hefur aldei hafnað Biblíunni, hvorki GT eða NT; kirkjan hefur ávalt staðhæft, að Biblían sé Guðs orð og jafnvel talið Apókrýfurnar til Hinna helgu rita. Algengt er að lesið sé upp úr apókrýfunum í messum katólskra, t.d. Síraksbók.

Mótmælendakirkjan hefur hins vegar afskrifað Hin helgu rit sem Guðs orð og telur Biblíuna vera mannanna verk. Samin af nafngreindum höfundum, sem safnað hafi furðusögum og ævintýrum í þetta verk. Hér er auðvitað átt við þá guðfræðinga, sem gengið hafa lengst í því að afneita tilvist Guðs almáttugs og ekki nóg með það, heldur afskrifað Jóhannesar guðspjallið sem bábilju og telja það samið löngu eftir daga Krists. Þrátt fyrir, að að það liggi fyrir, að Jóhannes guðspjallamaður hafiverið systursonur Jesu Krists og að guðspjallið sé samið í Efesus eða nágrenni árið 98. Jóhannes er einnig höfundur 3ja bréfa Jóhannesar og einnig ritaði hann Opinberunarbókina í útlegð sinni á eyjunni Patmos, sem liggur í Eyjahafinu, vestur af Efesos (í Tyrklandi) og austur af Aþenu (í Grikklandi).

Hvers vegna skyldu nú þessum róttæku guðfræðingum vera svona illa við Jóhannesarguðspjallið? Skýringin er sú, að í guðspjallinu er komið inn á hluti, sem ekki er að finna í hinum þremur guðspjöllunum, svo kölluðum Samstofna guðspjöllum. En skýringin á því er einfaldlega sú sérstaða, sem Jóhannes hafði meðal lærisveina Jesú og innan raða postulanna. Dæmi:

(Joh. 3:12-14). ¹³Enginn hefur stigið upp til himins nema sá er steig niður frá himni, Mannssonurinn.

Ef þetta er rétt, þá eru huggunarorð presta til ekkna og ekla, um að ástvinir séu nú komnir til himna og gengið inn í fögnuð herra síns, hrein bábylja.

Og hversu mikil sannindi eru fólgin í páfaúrskurði Piusar XII þ. 1. nóvember 1950 um himnaför Maríu guðsmóður? Hvernig geta katólikkar komið himnaför Maríu heim og saman við þessi orð? Annað dæmi er:

(Jóhannes 6:38) ³⁸Ég er stiginn niður af himni, ekki til að gera vilja minn heldur vilja þess, er sendi mig.

Ef þessi orð standa, þá er Þrenningarkenningin hrein villutrú. Þess vegna er það svo, að mótmælendur opnuðu nokkurs konar Pandórubox, þegar almúginn fékk Biblíuna í hendur. Þá varð ekki bara augljóst hversu víðtækar mistúlkanir kirkjunnar voru, heldur kom í ljós, að ýmislegt, sem menn höfðu framið í góðri trú, var bannað samkvæmt Biblíunni og fordæmt. Til dæmis saurlifnaður hvers konar. Einfaldara var að fordæma Biblíuna heldur en að breyta lifnaðarháttum. Kannski aðal orsök Guðsafneitunarinnar og ríkjandi villutrúar eins og við þekkjum hana í dag, eftir að kirkkjan hefur lagt blessun sína yfir og opnað fyrir giftingu samkynhneigðra í kirkjum mótmælenda.

Trúði Jesús Kristur á Guð?

Þeir sem trúa og predika Þrenningarkenninguna, komast í andlega klemmu, þegar þessi spurning er borin upp fyrir þeim. Í Aþanasiönsku trúarjátningunni, sem er grundvöllur kenningarinnar segir: ”Faðirinn er Guð, Sonurinn er Guð og Heilagur andi er Guð og þó eru ekki þrír guðir, heldur einn Guð.” Með öðrum orðum, þá mynda þrjár persónur einn guð. Hver um sig er án upphafs og hafa ávallt verið til. Hver um sig er sagður vera almáttugur og enginn af þeim er sagður vera öðrum fremri.

            Þessi spurning um trú Jesú Krists veldur guðfræðingum Katólsku kirkjunnar, Mótmælendakirkjunnar og Rétttrúnaðar kirkjunnar miklum vanda, af því þeir staðhæfa, að Þrenningarkenningin sé grundvöllur og innsti kjarni kristinnar trúar og lífssýn kirkjunnar.

            Hinn franski Jesúíti Jean Galot, og flestir guðfræðingar staðhæfa, að sem „sannur Guð og sannur maður geti Kristur ekki trúað á sjálfan sig“. Sagt er um trú, að það þýði að hafa trú á einhvern annan, en ekki á sig sjálfan. Og það er einmitt þetta atriði, sem vefst fyrir kristnum mönnum, að Kristur var trúaður og trúði á Guð, sem gengur í berhögg við grundvallarkenningu þjóðkirkjunnar, sem er villutrúin á heilaga þrenningu.

            „Guðspjöllin segja ekkert um trú Jesú Krists“, segja guðfræðingar enn fremur. En hvað segja þau um þetta?

Það kemur fram í guðspjöllunum   að gríska sögnin pisteu‘o (að trúa; hafa trú) og gríska nafnorðið pi‘stis (trú) eru notuð í Hinum grísku ritum (NT) um trú lærisveinanna á Guð og Jesú Krist, en ekki um trú Jesú. Þýðir það þá, að Kristur hafi ekki trúað á Guð, hinn himneska föður sinn? Hvað skyldu nú guðspjöllin segja um orð og gerðir Krists?

            Jesús var bænheitur og notaði hvert tækifæri til að biðja. Hann bað í sambandi við skírn sína (Luk. 3:21), hann eyddi heilli nótt í bæn, áður enn hann valdi hina 12 postula (Luk. 6:12, 13) og hann bað, áður en kraftaverkið um gjörbreytingu hans, átti sér stað á fjallinu, í viðurvist Péturs, Jóhannesar og Jakobs (Luk. 9: 28-29). Jesús lá á bæn, þegar einn af lærisveinunum bað hann: „Kenndu okkur að biðja“, og Jesús kenndi þeim bænina „Faðir vor…“, sem er fyrirmynd bæna, þegar beðið er til Guðs. (Luk. 11: 1-4; Mat.: 6:9-13) og fleiri tilvitnanir eru um bænir Jesú til Guðs. [Mark: 1: 35-39; Mark.: 6:45-46; Luk.: 22: 32; Joh.: 17: 1-26]. Bænaiðkun var mikill hluti af lífi Jesú Krists.

            Ef Kristur hafði enga trú, hvers vegna bað hann þá til Guðs? Þrenningarkenningen, sem er ekki biblíuleg (ekki staðfest  í Biblíunni) segir, að Jesús hafi verið bæði maður og guð samtímis, felur boðskap Biblíunnar. Kenningin dylur hinn einfalda og kraftmikla boðskap Biblíunnar. Hver var það, sem Jesús ákallaði? Ákallaði hann sjálfan sig? Vissi hann ekki, að hann var Guð? Og ef hann var Guð og vissi það, hvers vegna bað hann þá?

Bænir hans, sem hann bað, hinn síðasta dag jarðlífs síns, veitir okkur enn betri sýn á hina sterku trú, sem hann hafði til hins himneska föður síns. Bæn hans til föðurins  sýnir okkur djúpa trú og trúnaðartraust á væntingarnar, sem settar eru fram í bæninni: „Faðir, ger mig nú dýrlegan hjá þér með þeirri dýrð sem ég hafði hjá þér áður en heimur var til. (Jóh. 17:5). Og enn betur kemur fram trú og trúnaðartraus til föðurins í  (Lúkas: 23:46 og Matteus 27:46). Þannig er það hafið yfir allan efa, að Jesús var ekki „Guð Sonurinn“ eins og segir í Aþanasiönsku trúarjátningunn, sem Þrenningarkenningin byggir á, heldur eingetinn sonur Guðs og Guðs fyrsta sköpunarverk.

Hugleiðing um Biblíuna

Áður en maður sezt niður og fer að lesa og kynna sér Biblíuna, þá væri ekki úr vegi, að kynna sér bók bókanna, sem svo hefur verið kölluð; og gera okkur grein fyrir, hvað við höfum milli handanna, þegar við skoðum þessa merku bók.

Bókin, sem einnig er þekkt undir nafninu ”Hin helgu rit”, samanstendur af 66 bókum eða ritum, sem byrja á Fyrstu Mósebók og lýkur á Opinberunarbókinni, sem er spádómsbók um lokaátök góðs og ills.

Hinar fyrstu 39 bækur/rit, sem eru flestar skrifaðar[1] á hebresku og einstaka á arameísku, ganga undir nafninu ”Hin hebresku rit” eða ”Hið gamla testamennti” (GT). Hinar síðustu 27 bækur/rit eru skrifaðar á grísku og stundum kallaðar ”Hin kristnu grísku rit” eða ”Hið nýja testamennti” (NT).

Þessi rit eru skrifuð á ritmáli, sem hefur enga kommusetningu og enga upphafsstafi eins og við þekkjum. Þess vegna er hvert rit skrifað sem órofa frásögn. Þessir veikleikar ritanna hafa valdið ágreiningi á túlkun einstakra atriða og kannski frægast hvað þennan ágreining viðvíkur, orða Jesú á krossinum er hann sagði við annan ræningjann:[2] ” Og Jesús sagði við hann: „Sannlega segi ég þér: Í dag skaltu vera með mér í Paradís.“ (Lúkas 23:43). Þetta má auðvitað misskilja. Mótmælendur lesa þetta eins og skráð er hér að ofan, þrátt fyrir að trúarjátning mótmælenda og katólskra segi:”… og reis á þriðja degi upp frá dauðum og situr nú við hægri hönd….”  Ýmsir aðrir lesa þetta sem hann hafi sagt: ” Sannlega, sannlega segi ég þér í dag, (þú) munt verða með mér í Paradís”. Og dæmi nú hver fyrir sig.

Biblían er nokkurs konar bókasafn. Bækurnar eru skrifaðar á löngum tíma, reyndar á ca 1600 ára tímabili; frá árinu 1513 fyrir tímatal okkar og til ársins 98 u.þ.b eftir tímatali okkar. Eins og áður segir er biblíunni skipt í GT og NT. Skipta má GT eftir innihaldi og umfjöllun í þrennt:

1. Hinar sögulegu bækur: frá Fyrstu Mósebók til og með bókar Esterar; 17 bækur í allt.
2. Hinar ljóðrænu bækur: Frá Jobsbók til og með Ljóðaljóðunum; alls 5 bækur.
3. Spádómsbækurnar, frá Esajas bók til og með bókar Malakítasar; samtals 17 bækur.

Þessar bækur fjalla um elztu sögu mannkyns og jarðarinnar; frá upphafi og fram til 5. aldar, eftir tímareikningi okkar.

Hinum 27 bókum Biblíunnar í NT er raðað að mestu leyti eftir innihaldi.

1. Hinar sögulegur bækur þ.e. Guðspjöllin fjögur og Postulasagan 5 rit samtals.
2. Bréfin, sem eru 21 samtals
3. Opinberunarbókin.

NT einbeitir sér að því, sem Jesús Kristur og lærisveinar hans gerðu og kenndu á fyrstu öld eftir tímatali okkar.

Biblíuskrifararnir hjuggu ekki textann í stein eða skrifuðu á leirtöflur, þeir notuðu forgengilegt efni sem papírus sem var framleitt úr samnefndri plöntu eða pergament, sem framleitt var úr dýraskinni.

En hvað skyldi nú hafa orðið af þessum frumtextum? Hið stutta svar er: þeir töpuðust! Tímans tönn vann á þeim og að lokum voru þeir allir horfnir. En hvað með textann/innihaldið? Ef engin af frumhandritunum hafa geymzt, hvernig hefur þá textinn skilað sér til okkar?

Skömmu eftir að bækurnar höfðu verið skrifaðar, byrjuðu menn að framleiða afrit af ritunum. Reyndar eyddust þessar afritanir líka fyrir tímans tönn. Þannig gekk þetta fyrir sig kynslóð eftir kynslóð. Í Ísrael þeirra tíma var það atvinnuvegur að framleiða handskrifaðar afritanir af hinum helgu ritum. Afritararnir voru kallaðir Soferi. Soferet er eiginnafn að öllum líkindum. Rót nafnsins er sofer, sem þýðir „að telja“. Soferet virðist hafa verið ættfaðir heils bálks af afriturum. Handverkið sem sé gengið í arf í fjölskydunni. Esra  bætir ákveðnum greini framan við orðið, þannig að Soferet >Hassoferet, sem gæti þýtt „hinn skriftlærði“. Seinna, á tímabilinu frá 6tu öld og fram á þá 10du voru afritararnir kallaðir Masoretar. Það orð þýðir „meistari hefðarinnar“. Afrit þeirra eru kölluð hinir Masoretisku textar. Sérfræðingurinn Thomas Hartwell Horne[1] segir í riti sínu um Masoretana: „Þeir…töldu stafina fram að miðjubókstaf í Pentateukunni, að miðsetningunni í hverri bókog hve mörgum sinnum hver bókstafur kom fyrir í „Hinum helgu ritum“

 

Þegar nú frumtextarnir voru farnir forgörðum, urðu þessar afskriftir grundvöllur textans fyrir næstu kynslóð afskriftanna og svo koll af kolli.

En þá vaknar sú spurning, hvort villur þær, sem slæðast inn í afskrifaðan textann hafi breytt frumtextanum til mikilla muna. Svarið við þeirri spurningu er einfaldlega nei! Atvinnu kópistarnir gengust mikið upp í verkefnum sínum og báru mikla virðingu fyrir textanum, sem þeir áttu að afrita. Þessir atvinnukópistar voru kallaðir Masoretar, eins og áður er sagt, en það þýðir „meistarar hefðarinnar“. Þeir voru uppi á tímabilinu frá sjöttu til tíundu aldar skv. tímatali okkar.

Orðið, sofer, sem þýtt er ”skriftlærður” kemur af rót sem þýðir að ”telja”. Aðferðafræði masoretanna var mjög nákvæm; töldu bókstafina í hverju riti; fundu mið-setningu í hverri bók etc. Talið er, að þeir hafi þurft að hafa stjórn á 815140 bókstöfum í GT. Þessi nákvæmnisvinna skilaði líka góðum árangri, en auðvitað slæddust villur inn í afskriftirnar.

Ungur bedúíni, sem sat yfir fé, fann helli árið 1947 nálægt Dauðahafinu. Í helli þessum fann hann nokkrar leirkrukkur, en flestar voru tómar. En í einni krukkunni, sem var vandlega innsigluð, fann hann skinnhandrit (rullu) kirfilega sveipt í léreft og innihélt bók Jesajasar spámanns í heild sinni. Smaladrengurinn hafði ekki minnstu hugmynd um, að þetta skinnhandrit, sem hann hélt á, myndi draga að sér athygli alls heimsins. En hvað var það þá, sem var svona merkilegt við einmitt þetta handrit?

Árið 1947 áttu hin elztu heillegu handrit GT rót sína að rekja til 10. aldar eftir tímatali okkar. En þetta handrit, sem menn komu nú höndum yfir, átti rót sína að rekja til 2. aldar fyrir tímatal okkar. (Nákvæm tímasetning handritsins 1QIsa (en það er skrásetningar númer Jesaja bókar í Dauðahafs handritunum) með palæografískri[3] aðferð er milli 202 -107 fyrir tímatal okkar) og var þannig 1000 árum eldra! Þess vegna ríkti mikil þrungin eftirvænting meðal fræðimanna, að bera saman þetta skinnhandrit við langtum yngri handrit, handrit, sem voru afrituð löngu seinna.

Fræðimenn hafa borið saman 53. Kafla Jesaja bókar í Dauðahafs handritinu við masoretiskan texta, sem afritaður var 1000 árum seinna.

Í bókinni „A General Introduction to the Bible“[4] getur að lesa eftirfarandi: Af 166 orðum í Jesaja 53. kafla vakna efsemdir um 17 bókstafi. Í 10 af þessum bókstöfum er eingöngu spurning um stafsetningu og hefur það engin áhrif á innihald/meiningu. Auk þess er í 4 tilfellum að auki smávægilegar stílfræðilegar breytingar s.s. smáorðin samtengingar.

Hinir 3 bókstafir, sem eftir eru, mynda orðið ‚ljós‘ , sem er bætt inn í vers 11, en hefur ekki nein afgerandi áhrif á meininguna….Í 166 orða kafla er þannig aðeins eitt orð, sem veldur fræðimönnum vangaveltum, eftir 1000 ára afskriftir, og þetta orð hefur lítil sem engin áhrif á efni textans“.

Ísl biblían: „¹¹Að þjáningum sínum loknum mun hann sjá ljós
og seðjast af þekkingu sinni.“  (Jes. 53.11). Greinilegt, að textinn breytist ekki þótt ‚ljós‘ falli burt.

Hin danska opinbera Biblía:

v11  Efter sin lidelse ser han lys,
han mættes ved sin indsigt.

Biblía Votta Jehova:

¹¹På grund af sin sjæls møje kommer han til at se,*

Hægt er að taka undir orð Sir Frederic Kenyon’s[i], sem var var yfir-fornminjavörður við British Museum, en hann sagði: ”Það er ekki hægt að undirstrika það nógu kröftuglega, að textar Biblíunnar eru áreiðanlegir …. Meira en hægt er að segja um nokkurt annað fornaldarrit”.

Það er einnig gaman að skoða frávik í guðspjöllunum. Yfirleitt eru frásagnir þeirra mjög samhljóma, en stundum eru frávik. Þegar Jesus var handtekinn í Getsemane, segja allir guðspjallamennirnir frá því að einn af lærisveinunum (Símon Pétur) hafi brugðið sverði sínu og hafi höggvið eyra af þjóni æðstaprestsins. En aðeins í Jóhannesar guðspjalli getur að lesa ”..Þjónninn hét Malkus” (Jóh. 18:10,26). Hvers vegna skyldi það eingöngu vera Jóhannes, sem nefnir nafn þjónsins? Nokkrum versum síðar lesum við athugasemd, sem ekki kemur fram annars staðar: Jóhannes ”var kunningi æðstaprestsins” (Jóh. 18:15,16)” Þess vegna er greinilegt, að Jóhannes hefur þekkt þjónalið æðstaprestsins; þannig virðist það eðlilegt, að Jóhannes nafngreini hinn særða þjón. Hinir guðspjallamennirnir voru ekki kunnugir heimili æðstaprestsins og þess vegna eðlilegt, að þeir nefni ekki nafn hans.

Á öðrum stað er atriði til útskýringar sleppt í frásögninni. Þess vegna segir Matteus í frásögninni af yfirheyrzlum  yfir Jesú fyrir Ráðinu (Sanhedrininu, æðsti dómstóll Gyðinga þess tíma), að nokkrir viðstaddir, hafi slegið hann í andlitið og sagt við hann um leið: ”Segðu okkur nú hver hefur slegið þig!”. (Matt. 26:67,68 ⁶⁷Og þeir hræktu í andlit honum og slógu hann með hnefunum en aðrir börðu hann með stöfum ⁶⁸og sögðu: „Þú ert spámaður, Kristur. Hver sló þig?“). Hvers vegna í ósköpunum átti Jesús að finna út hver sló hann, ef hann horfði á manninn fyrir fram sig, sem sló? Mattheus útskýrir það ekki nánar. En tveir aðrir guðspjallamenn koma með eðlilega skýringu á þessu.  (Markus 14:65 ” ⁶⁵Þá tóku sumir að hrækja á hann, þeir huldu andlit hans, slógu hann með hnefunum og sögðu við hann: „Þú ert spámaður, hver sló þig?“. Eins börðu þjónarnir hann.  Og Lúkas 22:64,65: ” ⁶³En þeir menn sem gættu Jesú hæddu hann og börðu, ⁶⁴huldu andlit hans og sögðu: „Þú ert spámaður, segðu hver sló þig.“ ⁶⁵Og marga aðra svívirðu sögðu þeir við hann.”). Það er alveg greinilegt, að guðspjallamennirnir hafa verið viðstaddir þá atburði, sem þeir lýsa, þótt þetta hafi verið fært í letur seinna.

Stundum koma fram upplýsingar, sem menn hafa ekkert verið að velta fyrir sér, svona almennt. Guðspjallamaðurinn Matteus skrifar á einum stað: ” ¹⁴Jesús kom í hús Péturs og sá að tengdamóðir hans lá með sótthita. (Matt. 8:14)”. Þarna kemur í ljós, að Símon Pétur hefur verið kvæntur. Það kemur líka fram hjá Páli postula: ” ⁵Hef ég ekki rétt til að ferðast um með kristna eiginkonu alveg eins og hinir postularnir og bræður Drottins og Kefas?”. 

Sagt er og það með réttu, að Biblíuþýðing Marteins Lúthers hafi haft varanleg áhrif á þýzka tungu. Lúther hefur áreiðanlega orðið að hugsa sig oft og mörgum sinnum um, áður en hann var ánægður með þýðinguna. Þannig hefur það einnig verið með Jónas Hallgrímsson, þegar hann þurfti að finna nýyrði yfir hugtök í náttúrufræðum, sem hann lagði stund á við Hafnarháskóla, fyrstur Íslendinga. En bæði Lúther og Jónas voru að þýða á móðurmál sín, sem áttu sér ritmál fyrir.

Aftur á móti þurfti Wulfila að þýða Biblíuna á móðurmál, sem ekki átti sér ritmál. Hann byrjaði að þýða Biblíuna á gotnesku á 4. öld. Gotneskan var eitt af fyrritíma talmálum, en átti sér ekki ritmál. Wulfila varð þess vegna að byrja alveg frá byrjun, með því að finna upp og skapa gotneska stafrófið, sem samanstóð af 27 bókstöfum og notaði hann hið gríska og latneska stafróf sem fyrirmynd. Þýðing hans á næstum allri Biblíunni var fullgerð fyrir árið 381.

Á 9. öld óskuðu tveir grískumælandi bræður, Kyrillos og Methodios, leyfis til að þýða biblíuna á slavnesku. Fyrir þann tíma höfðu slavnesku þjóðirnar ekki átt sér stafróf. Þess vegna sköpuðu bræðurnir stafróf, sem var nothæft við þýðingu Biblíunnar á hin slavnesku mál (Kyrillíska letrið).

Á 16. öld byrjaði William Tyndale að þýða Biblíuna úr frummálunum á ensku. Hann mætti mikilli mótspyrnu af hálfu kirkjunnar og ríkisins. Tyndale, sem menntaður var frá Oxford, setti sér það markmið, að þýða ritin á alþýðumál þannig, að hver venjulegur snúningastrákur gæti lesið og skilið textann.

En til þess, að þetta tækist, varð hann að flýja land til Þýzkalands, þar sem útgáfa hans á NT kom út árið 1526. Þegar nokkrum eintökum var smyglað til Englands, urðu yfirvöld svo rasandi reið, að þau brenndu eintökin opinberlega.

Tyndale var seinna svikinn, en áður en hann var kyrktur (garotteraður) og brenndur á báli, sagði hann: ”Herra, opnaðu augu Englandskonungs”.

En ekkert fékk stöðvað þá iðju að þýða Biblíuna á hin ýmsu tungumál. Árið 1800 hafði a.m.k. hluti Biblíunnar verið þýddur á 68 mismunandi tungumál. Eftir að Hið enska Biblíufélag hafði verið stofnað 1804, streymdu ungir menn sem sjálfboðaliðar hundruðum saman, sem vildu gerast trúboðar í framandi löndum og margir hverjir með það markmið í huga að þýða Biblíuna.

Árið 1800 voru einungis u.þ.b.10 ritmál í Afríku, svo hinn mikli aragrúi talmála án ritmáls, urðu að bíða þess, að ritmál yrði skapað fyrir þessi fjölmörgu talmál.

Árið 1821 stofnaði Skotinn Robert Moffat til trúboðsstöðvar meðal þess þjóðflokks, sem talaði tswana-málið og bjó í suðurhluta Afríku. Fyrsta verkefni hans var að læra þetta tungumál, sem átti sér ekkert ritmál. Moffat lifði meðal innfæddra og blandaði sér í daglegt líf fólksins, til að ná tökum á tswanitungumálinu. Sagði hann síðar, að helzta skemmtun fólksins hafi oft verið að henda gaman að málfarsvillum, sem hann gerði sig sekan um. En allt fór þetta vel að lokum og tókst honum að ná svo góðum tökumá málinu, að honum auðnaðist, að skapa frumstætt ritmál.

Árið 1829, þegar Moffat hafði lifað og starfað með þjóðflokknum, lauk hann við að þýða Lúkasar guðspjallið á tswanamálið. Næsta skref var að fá þýðinguna prentaða. Hann varð að takast á hendur 1000 km ferðalag í uxakerru niður til strandarinnar, til að ná skipsferð og sigla til Höfðaborgar. Landstjórinn (governorinn), heimilaði honum afnot af prentsmiðju ríkisins, en hann varð sjálfur að handsetja Guðspjallið og prenta það. Árið 1830 var Guðspjallið að lokum gefið út og nú var það í fyrsta sinn, sem tswanafólkið gat lesið hluta Biblíunnar á móðurmálinu. Árið 1857 lauk Moffat við heildarþýðingu Biblíunnar á tswanamálið. – Í dag hefur Biblían verið þýdd á 600 mismunandi tungumál í Afríku.

Í byrjum 19. aldar tóku W. Carey og J. Marshman sér ferð á hendur til Indlands, til að breiða út boðskap Biblíunnar. Og áður en yfir lauk, höfðu þeir gefið út Biblíuna eða hluta hennar á 40 tungumál á Indlandi. Og auk þess hafði Carey tekizt að einfalda hið klassíska bengaliritmál og skapað alþýðu bengali (common Bengali). Engir sérstakir erfiðleikar hrjáðu þá í þessum leiðangri.

Það er aftur á móti ekki hægt að segja um Adoriam Judson fæddan og uppalinn í USA, sem lagði land undir fót og fór til Burma. Árið 1817 byrjaði hann að þýða Biblíuna á burmísku. En hann mætti ýmsum erfiðleikum. Hann var handtekinn og dæmdur fyrir njósnir og mátti eyða tveimur árum í fangelsi við ömurleg kjör. Hann losnaði úr fangelsinu og 18 ára erfiði bar þann árangur að Biblían kom út á burmísku árið 1835.

Árið 1807 kom Robert Morrison til Kína, þá 25 ára gamall. Hann tókst á við hið ofurmannlega verkefni að þýða Biblíuna á flóknasta ritmál sem fyrirfinnst. Hann hafði aðeins litla nasasjón af kínversku, svo hann varð að læra málið. Gallinn var bara sá, að Kínverji, sem staðinn var að því, að kenna útlendingi kínversku, hlaut dauðadóm fyrir, skv. kínverskum lögum. Og útlendingar gátu hlotið dauðadóm fyrir að þýða Biblíuna á kínversku. En alla þessa erfiðleika yfirsteig Morrison; vann á daginn á skrifstofu Austur-Indíska verzlunarfélagsins og lærði kínversku í laumi og þýddi Biblíuna á kínversku í frítíma sínum. Og sjö árum eftir komu hans til Kína eða árið 1814 hafði hann lokið þýðingu og undirbúið NT fyrir prentun. Og fimm árum seinna, lauk hann við þýðingu GT með aðstoð W. Milne. Eftir að Morrison og Judson höfðu lokið þrekvirkjum sínum í Asíu, þá er hægt að nálgast Biblíuna á 500 mismunandi Asíu tungumálum og -mállýskum.

Allir þeir sjálfboðaliðar, sem sendir voru út um allan heim á vegum Hins enska Biblíufélags, áttu það sameiginlegt að vilja útbreiða fagnaðarboðskap Biblíunnar og töldu það hlutskipti sitt að boða trú á hinn eina sanna guð og skapara himins og jarðar.  Þeir voru sannkallaðir vinir Biblíunnar. En Biblían átti sér líka öfluga óvini. Í frumkristni var ekkert vandamál fyrir almenning að kynna sér innihald Hinna hebresku rita, því þau voru rituð á máli fólksins, sem töluðu það daglega. Líkt eins og að lesa dagblað og aðra samtíma texta í dag. Engir tungumálaerfiðleikar.

En þegar tímar liðu og Hin heilögu rit breiddust út, þá varð erfiðara og erfiðara fyrir almúgann að lesa ritin á framandi tungu eða úreltri, því tungan breyttist þá eins og nú (hrörnaði?) og varð framandi fyrir flest alla. Fólk varð að treysta safnaðarstjórunum fyrir túlkun orðsins. – Þetta gaf kirkjunni tækifæri til að halda almenningi í skefjum og matreiða guðsorðið eins og þeim þóknaðist. Kirkjan efaðist ekki um að innihald ritanna væri orð guðs, en notaði sér aðstöðuna, – sem stafaði af þekkingarleysi almúgans á úreltu tungumáli -, í valdabaráttunni um daglega breytni manna og til að efla stuðning við kirkjuna og veraldlegt ríki hennar. Á þeim tíma var ekki aðskilið hið andlega og veraldlega vald. Kirkjuhöfðingjar voru bæði kardínálar, erkibiskupar, biskupar og trúarleiðtogar og einnig herstjórar langt fram eftir miðöldum, en líka furstar, sem stjórnuðu málaliðaher til að vernda hin veraldlegu völd sín. Má rekja þetta til þess tíma, er Konstantínus mikli gerði kristnina að ríkistrú.

Um það bil 300 árum áður en Jesús var sendur til mannheima, til að gegna hinu sérstæða hlutverki sínu, byrjuðu menn að þýða Hin helgu rit á grísku. Þessi þýðing er þekkt undir nafninu ”Septaguinta” en fullt nafn hennar er ”Versio Septuaginta Interpretum”. Segir sagan að 72 lærðir fræðimenn hafi lokið þýðingunni á 72 dögum. Skrásetningartákn hennar er LXX, sem er talan 70 í rómverska talnakerfinu.

En eins og áður segir, eignaðist Biblían óvini. Jeremias spámaður færði í letur boðskap til Judeumanna, að fyrirlagi Jehóva. Það var áminning til íbúanna vegna óguðlegs lífernis þeirra. Baruk, ritari Jeremiasar spámanns, las boðskapinn upphátt fyrir fyrirmönnum ríkisins, sem fóru með boðskapinn til Jojakims konungs. En hann var einhver sá fyrsti, sem um getur sem kallast má óvinur Biblíunnar. Jojakim hlustaði á boðskapinn, en lét sér fátt um finnast og lét skera rúllurnar í strimla og brenndi þá. Um þetta má lesa í Jeremias 36:1-23.

En Jojakim var ekki sá eini, sem á tímum fyrir kristnina, reyndi að brenna Guðs orð. Eftir að gríska ríkið hafði verið leyst upp, komst Ísrael undir pólítisk yfirráð seleukiska[5]. Hinn seuleukiski kóngur, Antiochos Epifanes, sem réð ríkjum árin 175 til 164 f.t.o., átti sér þá heitustu ósk, að samsama  ríki sitt grískri eða hellenískri menningu. Og til að ná því marki, þá reyndi hann að þvinga Gyðinga til að taka upp gríska siði og grísk trúarbrögð. Árið 168 (u.þ.b.), rændi og ruplaði Antiochos musterið í Jerusalem. Hann byggði annað altari ofan á altari Gyðinga, til dýrðar Seifi; bannaði Gyðingum að halda hvíldardaginn heilagan og bannaði umskurn sona þeirra. Það var dauðasök að brjóta gegn þessum boðum. Annar þáttur til að eyða gyðingdómnum í landinu var að brenna allar ritrullur, sem innihéldu Moselögin (Lögmálið) og þrátt fyrir nákvæma þjófaleit, þá tókst honum ekki að brenna og tortíma öllum eintökum af Hinum hebrezku ritum, þau voru vandlega falin og urðu ekki eldinum að bráð í Ísrael. Auk þess voru afskriftir af ritunum að finna í hinum ýmsu nýlendum Gyðinga víðsvegar við Miðjarðarhaf.

Sá þriðji mektarmaður, sem reyndi að útrýma Hinum hebrezku ritum, var Diokletianus keisari í Róm. Árið 303 e.t.o. gaf hann út nokkrar tilskipanir til að þrengja að hinum kristnu söfnuðum. Þessar tilskipanir hafa ýmsir sagnfræðingar kallað ” hinar miklu ofsóknir”. Hin fyrsta tilskipun var, að öll eintök af Hinum helgu ritum skyldu brennd. Kirkjusagnaritarinn Eusebios frá Cæsarea í Palestínu, sem var uppi á þeim tíma, hefur sagt svo frá: ”Ég sá með eigin augum bænhúsin rifin niður, þannig að einungis söklarnir voru eftir og hin guðdómlegu og heilögu rit borin á bál á torgum borgarinnar”. Áhrifa af þessum tilskipunum gættu í borginni Cirta, sem í dag heitir Constantine í Alsír og frá þessu tíma geymast einnig frásagnir um, að eigendur ritanna hafi verið brenndir á báli, eftir pyntingar, því þeir vildu ekki afhenda ritin á bálið.

Sameiginlegt þessum þremur höfðingjum var, að þeir vildu útrýma Guðs orði. En seinnitíma prelátar hafa afsakað þessar bókabrennur með því, að ekki hafa verið markmiðið að tortíma Guðs orði, heldur að koma í veg fyrir að almúginn gæti lesið og kynnt sér hin helgu rit.

Latína var aðal tungumálið í Rómverska ríkinu, en með tímanum minnkaði vegur latínunnar og að lokum var það eingöngu á færi hinna lærðu að lesa og útlista latínutexta og þeirri einokun vildi kirkjan viðhalda.

Árið 636 eða þar um bil skrifaði Isidor af Sevilla, erkibiskup og oft talinn hinn síðasti af kirkjufeðrunum, hugleiðingu um Hin Helgu rit og setti fram þá skoðun sína, að hebreska, gríska og latína væru heilög tungumál. Hann orðaði það svo: ” Það eru þrjú heilög tungumál, hebreska, gríska og latína, sem yfirskyggja öll önnur tungumál hér í heimi, því það var á þessum tungumálum, sem Pílatus ritaði ákæruna á hendur Jesú og festi efst á krossinn”.

En auðvitað var þessi ákæra ekki guðleg ákvörðun, heldur var hún tekin af heiðnum Rómverjum.

Á 9. öld reyndu bræðurnir Methodios og Kyrillos, sem áður komu við sögu, að fá slavnesku viðurkennda sem kirkjumál. Þeir voru trúboðar, sem störfuðu á vegum Austur-kirkjunnar í Byzans. Rök þeirra voru þau, að Slavar, sem hvorki skildu grísku né latínu, ættu möguleika á því að læra um Guð almáttugan á móðurmáli sínu.

Þessir trúboðar ráku sig á hörkulega mótstöðu þýzkra presta, sem vildu þvinga og viðhalda latínu sem kirkjumáli, til að sporna við áhrifum Austur-kirkjunnar, hinni býzansisku kristni, sem jók áhrif sín meðal Slava. Þessir þýzku prestar settu sem sé stjórnmál hærra en útbreiðslu fagnaðar-boðskaparins og þekkingu á Biblíunni.

Þessi spenna á milli Austur-kirkjunnar og Vestur-kirkjunnar, jókst stöðugt og endaði með algjörum aðskilnaði árið 1054 milli þessara tveggja kirkna: Rómversk-katólsku kirkjunnar annars vegar og Grísk-ortódoks-kirkjunnar hins vegar.

Næsti í röð óvina Biblíunnar er Gregorius páfi VII. Það var hann, sem neitaði Slövum um að gera slavnasku að kirkjumáli, þegar Vratizlav hertogi af Böhmen (nú Tékkland), fór fram á það 1079, eins og fyrr er sagt.

Svör páfa við málaleitaninni hertogans voru eftirfarandi: „Við getum alls ekki orðið við þessari beiðni“. Og rökin? Þau voru eftirfarandi: „Það er augljóst öllum þeim, sem velta þessu máli alvarlega fyrir sér, að Guði hefur þóknast að hjúpa vissa kafla Hinna heilögu rita leynd; því, ef allir gætu skilið ritin, yrðu þau ef til vill lágkúruleg og umgengni um þau yrði virðingarlaus[6] og ekki má líta burt frá því, að illa gefnir einstaklingar misskildu textana, sem þýddi, að þeir gætu lent á trúarlegum glapstigum.“  Það var sem sé ekki meiningin, að almenningur, sem lítinn aðgang hafði að Biblíunni, gæti aukið þekkingu sína og farið að skipta sér af kenningu prelátanna, sem þeir álitu sitt sérsvið.

Þá er röðin komin að Innocentiusi III páfa. Árið 1199 ritaði hann um nokkra „villutrúarmenn“, sem höfðu þýtt Biblíuna á frönsku og leyfðu sér að koma saman og ræða innihald Hinna helgu rita. Innocentius áleit, að á þá mætti festa sem varnaðarorð tilvitnun í Mattheus: Gefið ekki hundum það sem heilagt er og kastið eigi perlum yðar fyrir svín. (Matt.7:6) Hver voru rök hans fyrir því? „Enginn ólærður má voga sér að fjalla um Hin heilögu upphöfnu rit eða útbreiða boðskap þeirra.“ Þeir sem gengu gegn boði páfa, voru afhentir rannsóknardómurum (Inkvisitores) og pyntaðir til að játa á sig alls konar syndir. Þeir sem tóku ekki orð sín aftur, voru brenndir lifandi á báli, eins og sagan hermir okkur. Strax eftir að Innocentius III hafði gefið út þessa páfatilskipun (decretum) var hafizt handa um að brenna Biblíur á móðurmálunum ásamt þýðendunum og/eða eigendum, ef til náðist. Á næstu öldum, reyndi katólska kirkjan og hlýðnir þjóðhöfðingjar í hinni katólsku Evrópu að gera allt sem í þeirra valdi stóð til að tilskipun Innocentiusar páfa næði tilgangi sínum.

En árið 1546 rofaði eilítið til. Þá var á Tridentiner kirkjuþinginu gefin út samþykkt þingsins um, að leita þyrfti samþykkis hinnar katólsku kirkju, áður en Biblíuþýðingar yrðu gefnar út, gilti þetta reyndar um hvers konar kirkjubókmenntir katólsku kirkjunnar[7] .

Yfirstjórn katólsku kirkjunnar vissi mæta vel, að ýmsar kennisetningar kirkjunnar áttu sér ekki biblíulegar tilsvaranir; voru sem sé sóttar annað en í Biblíuna. Og til að koma í veg fyrir að fólk gæti lesið Hin helgu rit, og komizt að raun um að margar kennisetningar kirkjunnar gengu þvert á kenningar Biblíunnar, var nauðsynlegt að halda Biblíunni frá almúganum.

Hið trúarlega landslag, ef svo má að orði komast, tók miklum breytingum, þegar Mótmælendum óx fiskur um hrygg. Það var fyrst og fremst skilningur Marteins Lúthers á Hinum helgu ritum, sem fékk hann til að reyna að siðbæta hina katólsku kirkju, sem endaði með því, að hann sagði skilið við kirkjuna árið 1521. Þegar hann hafði rofið tengslin algerlega við katólsku kirkjuna, hófst hann handa við að þýða Biblíuna fyrir almúgann. Kirkjan vissi af þessari þýðingarvinnu Lúthers[8] og vildi því fyrir hvern mun koma Biblíu á þýzku á markað til að yfirskyggja þýðingu Lúthers. Brátt voru tvær útgáfur af Biblíunni komnar út á vegum katólsku kirkjunnar, sem voru samþykktar af kirkjuhöfðingjunum.

Árið 1546 næstum 25 árum síðar, lagði Kirkjuþingi í Trident (Trento) á Ítalíu (Suður-Tyról) alla útgáfustarfsemi undir yfirstjórn kirkjunnar meðal annars Biblíuþýðingar. Yfirlýsing Kirkjuþingsins hljóðaði svo: „Frá þessari stundu skulu Hin helgu rit……. verða prentuð svo kórrétt og frekast getur og það verður ekki lengur löglegt að prenta eða styðja útgáfu hvers konar rita, sem fjalla um heilög efni án þess að nafn höfundar sé upplýst eða að selja slíkar bækur eða einfaldlega bara að eiga þær, nema eftir að biskup hefur rannsakað ritin og samþykkt tilverurétt þeirra.“

Árið 1559 birti Páll VI páfi lista yfir bækur, sem katólska kirkjan hafði bannlýst. Þetta var upphafið að hinu alræmda Index Prohibitorum, sem er list yfir bannlýstar bókmenntir og höfunda, sem ekki eru þóknanlegir kirkjunni; kennir þar ýmissa grasa. Listi þessi bannar fólki að eiga Biblíuþýðingar á ensku, frönsku, hollenzku, ítölsku, spænsku og þýzku, auk nokkurra þýðinga á latínu. Hver sá er óskaði eftir að lesa Biblíuna á móðurmálinu, átti að útvega sér skriflega heimild frá biskupi eða rannsóknardómara – en það var auðvitað ekki uppörvandi fyrir þá, sem voru hræddir um að verða stimplaðir sem villutrúarmenn. Páll VI páfi er síðastur í röð þeirra katólsku preláta, sem kalla má óvini Biblíunnar. Ekki þykir ástæða til að draga fram fleiri einstaka kirkjuhöðingja, en listinn gæti verið lengri.

Marteinn Lúther hefur áður verið nefndur til sögunnar. Kenningar hans og tilraunir til að siðbæta katólsku kirkjuna meðal annars með því að snúast gegn aflátssölunni og seinna starf hans við að breiða út þekkingu á Hinum heilögu ritum, bar næstum engan árangur og endaði með algerum skilnaði hans við hina katólsku móðurkirkju árið 1521. Síðan sneri hann sér að heildarþýðingu Biblíunnar á þýzku, sem svo var gefin út árið 1534.

Þessir siðbótatilraunir Lúthers voru upphafið að Mótmælendakirkjunni.  En samt verður að nefna bæði Desiderius Erasmus, og Jacques Lefèfre d‘Étaples, sem hafði mikil áhrif á ungan og líttþekktan munk, Martein Lúther. Lúther hreyfst að aðferðum Lefèfre‘s við að útskýra ritninguna á aðgengilegu alþýðumáli; hann notaði ekki háfleygt líkingmál, eins og fræðimenn tíðkuðu á þeim tíma. Þessar túlkunaraðferðir höfðu áhrif á William Tyndale og Jóhann Kalvín. Hvorugur þeirra Lefèfre eða Erasmus sneru þó baki við katólsku kirkjunni.

Grundvallarsjónarmið siðbótamannanna var að dreifa Guðsorði milliliðalaust til almúgans, án rangtúlkunar og pólitískrar túlkunar kirkjunnar. Aðferðin var sú, að þýða Biblíuna á hin ýmsu móðurmál og má geta þess hér, að nú hefur Biblían verið gefin út á 2261 máli og mállýzku. En um leið og almúginn gat kynnt sér milliliðalaust Guðsorðið, þá var lagður grunnur að vandamáli, sem óx þegar fram liðu stundir.

Nú sáu lesendur Biblíunnar svart á hvítu að Guðs orð gerði strangar kröfur til daglegrar breytni kristinna manna. Kannski kom það ekki svo mikið á óvart fyrst í stað, en þegar fram liðu stundir og samfélagið varð flóknara og flóknara og samskipti fólks margbreytilegri, þá var eins og mörg bönn og ráðleggingar Biblíunnar um daglega breytni færu í taugarnar á hinum kristnu sálum. Nú var ekki svo einfalt að hunza Biblíuna. Hún hafði miklu sterkari ítök í sálum kristinna manna; svo nú var spurning prestanna: hvað skal nú til varnar vorum sóma?

Um miðja átjándu öld komu fram guðfræðingar, sem töldu, að Biblían væri mannanna verk. Höfundar hennar væru hinir nafngreindu einstaklingar, sem skráðir væru höfundar hinna ýmsu rita. Þeir hefðu samið ritin (ekki fært þau í letur) og þess vegna væru þetta ekki orð guðs, heldur tilbúningur þessara höfunda.

Nokkrir fræðimenn komu fram með ýmsar kenningar um Biblíuna m.a. Ludwig Noack, sem komst að þeirri niðurstöðu, að Jóhannesarguðspjallið hafi verið samið árið 60 af hinum elskaða lærisveini, sem hann staðhæfði að væri Júdas. Franskmaðurinn Joseph Ernest Renan sagði, að upprisa Lazarusar hafi verið svindl, sem Lazarus hafi tekið þátt í, til að styðja staðhæfingu Jesú að hann (Jesús) gæti framið kraftaverk. Og hinn þýzki guðfræðingur Gustav Volkmar hélt því fram, að Jesús Kristur hafi ekki haft neinn rétt á að kalla sig Messias.

En enginn tók jafn djúpt í árina og Bruno Bauer (f. 1809 í Thüringen – d. 1882), en hann hélt því fram ca 1840, að Jesús Kristur hefði aldrei verið til. Sagði, að Jesús Kristur hafi verið „ …2.aldar samruni af gyðinga-, grískra- og rómverska trúarbragða“. Hann hélt því ennfremur fram, að hinir skapandi kraftar í frumkristindómnum, hafi verið þeir Fulion, Seneca og gnostikkerarnir[9].  Að lokum staðhæfði hann, að það hefði aldrei verið neinn sagnfræðilegur Jesus Kristur til, heldur hafi kristin trú orðið til í lok annarar aldar, afleidd af Gyðingdómnum og, að stóisminn[10] hafi verið aðal sköpunarmátturinn í þeirri tilurð. Nú á dögum eru fæstir svo öfgafullir. En samt eru margir guðfræðingar, sem trúa því, að Hin helgu grísku rit, fjalli um goð-, helgi-, þjóð- og ýkjusögur. En skyldi það nú vera tilfellið?

Þeir Flavius Josefus, Tacitius og Justinus Martyr, skrá allir í ritum sínum frásögn af Jesú Kristi, hver á sinn hátt. En Justinus Martyr gengur ögn lengra er hann segir; „Þið getið kynnt yður þetta í málsskjölum, sem gerð voru að undirlægi Pontiusar Pílatusar“. Auðvitað eru þau gögn ekki lengur til (því ver og miður), en þau hafa verið aðgengileg á tímum Justinusar Martyr‘s, en hann var uppi á 2. öld e.v.t.: f. árið 100 og d. 165.

Allar götur síðan á miðri 19du öld, hafa Lútherskir guðfræðingar fundið upp nýjar og nýjar rannsóknaraðferðir, sem hafa eingöngu haft eitt markmið að sanna, að Biblían sé mannanna verk og ekki „á vetur setjandi“; ýkjusögur, sem ekkert erindi eigi til hins upplýsta nútímamanns. Þeir hafa staðhæft í ræðu og riti, að kirkjan þarfnist endurnýjunar, vegna breyttra þjóðfélagsaðstæðna.

Forysta kirkjunnar og menntun prestanna væri meira og minna í viðjum gamallar guðfræði, var sagt, og að endurnýjun kirkjunnar kallaði á nýja guðfræði; framsækna guðfræði. En hvað er það? Hvað er ný guðfræði? Hvað er framsækin guðfræði? Látum þetta liggja milli hluta í þessum vangaveltum. En skemmst er af því að segja, að þessi áróður gegn Biblíunni bar árangur, þannig að í dag ríkir ringulreið í ýmsum grundvallar boðskap kirkjunnar og ýmsar kenningarnar án Biblíulegrar kjölfestu.

Einhvern veginn gerðist það aldrei í gegnum aldirnar, að mesoretarnir (atvinnu afritararnir) freistuðu þess, að bæta við eða fella niður vers, sem ef til vill voru ekki í hávegum höfð hjá hinum kirkjulegu yfirvöldum.

Þó gerðist það þrisvar sinnum. Elzta fölsunin er smá viðbót, sem afritari bætti við 2. Mosebók 20:17: „..í Aargaareezem, og þar skaltu byggja altari“. Þessi tilvitnun hins samverska afritar átti að þjóna þeim tilgangi fyrir Samverja, að fá framlög til byggingar musteris síns á Garisímsfjalli. Þessi fölsun hefur verið fjarlægð í öllum síðaritíma Biblíuútgáfum.

Önnur fölsun miklu alvarlegri var viðbót við 7. vers í 5. kafla Fyrsta bréfs Jóhannesar:

⁷Þrír eru þeir sem vitna [í himninum: Faðirinn, orðið og heilagur andi, og þessir þrír eru eitt. Og þeir eru þrír sem vitna á jörðunni:] ^[1] 

Eins og sézt í þessari tilvitnun í nýjustu þýðingu íslenzku biblíunnar, þá er þessi viðbót sett í hornklofa. En þetta er fölsun, sem einhver afritari, sem hefur verið hallur undir Þrenningarkenninguna hefur sett inn í textann. Biblíufræðingurinn Bruce Metzger segir um þessa viðbót: „Frá og með 6. öld eru þessi orð að finna í æ fleiri fornlatneskum handritum og í (latnesku) Vulgataþýðingunni“. Biskup og Guðfræðideild HÍ, að ógleymdu Hinu íslenzka Biblíufélagi, ættu að sjá sóma sinn í að láta þennan [hornklofatexta] hverfa algerlega úr íslenzku Biblíunni.

Þetta var augljóslega tilraun háttsettra preláta kirkjunnar til að styrkja villukenningu kirkjunnar um hinn þríeina guð; þannig að þarna væri bein tilvitnun í guðs eigin orð.

Aftur á móti hefur þessi fölsun ekki verið sett í hornklofa í Den authoiserede danska bibel, eins og sézt í eftirfarandi tilvitnun. DK:  For der er tre, som vidner: v8Ånden og vandet og blodet, og de tre bliver til ét.

Og Bruce Metzger heldur áfram: ”Þessi viðbót í 1.Joh. 5:7, finnst ekki í neinum fornhebreskum handritum, hvorki í Hinu sýriska, koptiska, etiopiska, arabiska né hinu slavneska, nema í hinu latneska”. Á þessum grunni byggðist það, að þessi fölsun hefur verið fjarlægð í endurskoðaðri King James Version og öðrum Biblíuþýðingum.

Þriðja fölsunin er hvað víðtækust. Eins og fræðimenn hafa bent á, þá er nafnið Jehóva nafn Guðs. Í handritum Hinnar heilögu hebrezku rita, er nafn guðs ritað með 4 samhljóðum, JHWH eða með letri hebrezku ritanna יהוה   þetta er kallað tetragram. Þessi samstafa kemur 6973 sinnum fyrir í hebrezku ritunum (GT) og 237 sinnum í hinum heilögu grísku ritum (NT). Þessi samstafa er lesin annað hvort sem Jahve eða Jehóva; dálítið eftir tungumálum. Seinna (um 300 f.v.t. eftir að hebrezkan hætti að vera daglegt mál Gyðinga) breyttu þýðendur og útgefendur þessari samstöfu í Adonaj (Herra) eða Elohim (Guð). Síðan hafa langflestar Biblíur verið gefnar út, þar sem nafni Guðs er haldið leyndu! en í staðinn fyrir hið rétta eiginnafn er ritað Herrann eða Lord eða Skaparinn eða Drottinn. Þetta eru titlar, en ekki nöfn og hver vill breyta Faðirvorinu í .. Helgist þínir titlar?! Spurningin er því sú, hvert hafa útgefendur og þýðendur sótt umboð sitt, til að breyta hinum heilaga texta?

Ef við nú flettum upp í Biblíiunni: 2. Mós. 3:15 Þá getur að lesa: ” Enn fremur sagði Guð við Móse: „Svo skaltu segja við Ísraelsmenn: Drottinn, Guð feðra ykkar, Guð Abrahams, Guð Ísaks og Guð Jakobs, sendi mig til ykkar. Þetta er nafn mitt um aldur og ævi, heiti mitt frá kyni til kyns.”

Það, sem er rangt við þennan texta er, að í stað titilsins Drottinn á að standa nafnið Jehóva[11]. Það verður sennilega bið á, að tvær síðustu falsanirnar verði leiðréttar í íslenzku Biblíunni.

Biblían sem heild er grundvöllur kristinnar trúar. Það er því sorglegt að heyra prestvígða menn halda því fram, að Heilög ritning sé samin af þeim, sem skrifaðir hafa verið fyrir hverju riti um sig.

Mér finnst satt bezt að segja, að prestarnir gleymi stundum hlutverki sínu, þ.e. að boða fagnaðarerindið og útskýra samhengi Biblíunnar og telji sig aftur á móti starfsmenn einhverrar mannúðarstofnunar, þar sem lögð er mikil áherzla á samúð með náunganum, friðarboðskapur í hávegum hafður, kærleikur til náungans og tillitssemi til meðborgaranna. Þetta rúmast auðvita allt í Biblíunni og er ríkur þáttur í boðskap hennar.

Frá mínum bæjardyrum séð, þá finnst mér eins og söfnuðurinn og prestarnir séu meira kristnir í orði en á borði. Dæmigerður einstaklingur er skírður af presti, fermdur og gengur í hjónaband í kirkju eða kapellu (yfirleitt oftar en einu sinni á ævinni), og endar ferilinn í jarðarför frá safnaðarkirkjunni. Á milli þessara atburða í lífinu er kirkjusókn í lágmark; kannski á stórhátíðum eins og á jólum og páskum og svo við jarðarfarir ættingja og vina og samstarfsmanna. Þeir fylgja einhvers konar þegjandi samfélagsferli, án þess að raunveruleg trú komi fram í dagsljósið. Þetta kalla Danir að vera Kultur-Kristne. (Nafnkristnir).

Að lokum vil ég koma því að hér, að mannkyn á sér enga framtíðar von og er komið í það ástand, sem geimferðaslangið kallar á enska tungu „count down“; og spurningin er ekki hvort, heldur hvenær mannkynið líður undir lok, ef vantrúað fólk og heiðingjar hafa rétt fyrir sér um, að Biblían sé mannanna verk.

Sé Biblían aftur á móti hreint og ómengað Guðs orð, þá er von framundan: Og ég sá nýjan himin og nýja jörð því að hinn fyrri himinn og hin fyrri jörð voru horfin og hafið var ekki framar til. ²Og ég sá borgina helgu, nýja Jerúsalem, stíga niður af himni frá Guði, búna sem brúði er skartar fyrir manni sínum. ³Og ég heyrði raust mikla frá hásætinu er sagði: „Sjá, tjaldbúð Guðs er meðal mannanna og hann mun búa hjá þeim og þeir munu vera fólk hans og Guð sjálfur mun vera hjá þeim, Guð þeirra. ⁴Og hann mun þerra hvert tár af augum þeirra. Og dauðinn mun ekki framar til vera, hvorki harmur né vein né kvöl er framar til. Hið fyrra er farið.“

⁵Sá sem í hásætinu sat sagði: „Sjá, ég geri alla hluti nýja,“ og hann segir: „Rita þú, því að þetta eru orðin trúu og sönnu.“ (Opinberuabókin 21:1-5)

Elztu þýðingar Biblíunnar

Þegar fjallað er um gamlar (fornar) þýðingar á GT,  þá er Septuaginta-þýðingin tvímælalaust sú merkasta. Hún er einnig sú fyrsta, sem færð er í letur; ”gefin út” sem texti. Landsvæði þau, sem Alexander mikli lagði undir sig, urðu fyrir miklum grískum áhrifum. Jafnvel Egyptaland, með hið fjölmenna Gyðingasamfélag varð hellenistiskt. Munnmælasögur herma, að 72 skriftlærðir Gyðingar í Alexandríu tóku að þýða GT á grísku kringum árið 280 fyrir tímatal okkar. Seinna varð styttnefnið Septuaginta, sem þýðir 70 á latínu, ofaná (skrásetingarnúmerið á handritinu er LXX í Bókasafni Vatikansins). Þetta handrit var Biblía grískumælenda Gyðinga, allt fram til tíma Jesú Krists og postulanna.

Hin samaritanska pentateuk er umritun[12] GT af hebrezka letrinu í samaritanskt letur.

Hin arameisku targume (útleggingar eða umritanir) komu fram, þegar arameiska varð almennt talmál margar Gyðinga. Þessar útleggingar gefa margvíslegar upplýsingar um textann og eru mikil hjálp við að skilja erfiða kafla í ritunum.

Hin sýriska Pesjitta-þýðingin (þetta þýðir ”einföld” eða gagnsæ/tær) var notuð af þeim sem töluðu sýrlenzku frá því á 5tu öld e.t.o. Í einu handritinu er skráð tímasetning sem svarar til ársins 464 e.t.o., en það gerir þetta Boblíuhandrit að elzta handriti, sem bera ártal með sér.

Í kringum árið 245 e.t.o. lauk Origenes við þýðingu sína á GT, sem kölluð er Sexdálka handritið. Tekstinn er settur upp í sex dállka hlið við hlið, sem inniheldur samhljóða textann (textinn án sérhljóða táknunum), ásamt öðrum handritum, m.a. Septuaginta og þýðingu Aquilasar, sem gerð var á 2. öld og sem Gyðingar virtu meir, en Septuaginta.

Vulgata er svo þýðing GT úr frummálinu á latínu; vulgatus þýðir venjulegur eða alþýðlegur. Unnið var að þessari þýðimgu á árunum 390 – 405 aðallega af Hieronymusi, á latínu eins og hún var töluð á þeim tíma, þannig að GT var auðskilið af alþýðu manna. Alveg fram á 20. öld hafa katólskir þýðendur GT stuðst við þessa útgáfu við þýðingar sínar.

 [1] Þegar rætt er um Biblíuna í þessari grein er alltaf talað um að skrifa textann, en aldrei að semja. Það er trú mín og margra annarra, að Biblían sé orð Guðs og þess vegna skrifuð niður af útvöldum einstaklingum.

[2] Ræningjarnir voru tveir. Annar „góður“ hinn „illur“. Skv. vinsælli Munnmælasögu á miðöldum, sem hefur verið skráð á bók, sem ber titilinn: „The Arabic Gospel“ réðust ræningjarnir á hina heilögu fjölskyldu á flótta hennar til Egyptalands. Sá „góði“ ræninginn, Dismas, keypti fjölskyldunni grið, með að greiða hinum „illa“ ræningja, Gesta, 40 drökmur fyrir að leyfa þeim að halda áfram. Þá á barnið að hafa spáð því, að ræningjarnir yrðu krossfestir ásam því í Jerúsalem. Hinn „góði“ ræningi er nú Heilagur Dismas, vernadardýrlingu þjófa í katólsku kirkjunni.

[3] Palæografisk aðferð, sem hin síðari ár hefur verið mikið endurbætt, gerir það kleift, að tímasetja handritið með samanburði á bókstöfum og staðsetningu þeirra við aðrar heimildir s.s. tímasettar slegnar myntir og áletranir ýmis konar, einhvers staðar á árunum 201 – 107 fyrir tímatal okkar.

[4] Höfundar eru: Norman L. Geisler og William E. Nix 1968 s. 263.

[5] Seuleukia borg í Sýrlandi

[6] Sbr. Ýmis innlegg í dagblöðin í Bloggheimum um þessar mundir!! Átti Gregorius kollgátuna??

[7] Hér má skjóta því inn, að í Messuhandbók katólsku kirkjunnar á Íslandi (Missale Romanum), stendur útþrykkilega, að „Stjórnardeild sakramennta og guðsdýrkunar í Vatikaninu hefur samþykkt útgáfu þessarar bókar. // Rómaborg, þann 23. Júlí 1982, † Vergilius Noé“

[8] Heildarútgáfa Lúthers á Biblíunni kom út árið 1534.

[9[i]] Þetta er vandræða orð í íslenzkum texta, en ég hef ekki fundið neitt betra. Lesendur verða að ”googla” innihaldið. En í skemmstu máli, þá er um ”heimspekilega trúarbragðablöndun frá fyrstu öldum kristni” skv. orðabókinni SNÖRU.

[10] Stóismi. Grísk heimspekikenning. Stofnandi Zenon frá Kition. Gengur út á að aðskilja tilfinningar og raunsæi. Láta alltaf raunsæið ráða við ákvaranartektir. Láta ekkert raska ró sinni. Taka öllu með stóiskri ró.

[11] Meira um nafnið í annarri grein, sem fjallar um nafni Jehóva.

[12] Umritun eða translitteration, þýðir, að letrinu er breytt, en ekki innihaldi. Hebrezku letri er breytt í samaritiska bókstafi.

[i] Our Bible and the Ancient Manuscripts. F. Kenyon(1958, s55)

 

 

[1] An Introductio to the Critical Study and Knowledge of the Holy Scriptures (s 201-202).

 

 

 

Þrenningarkenning kirkjunnar

Ein af grundvallarkenningnum kirkjunnar er villukenningin um þríeinan guð. Kenningin á sér enga stoð í Biblíunni, nema ef vera skyldi nokkra útúrsnúninga úr versum Nýjatesatmenntisins og ber þar helzt að líta til Matt. 1:23 ” Sjá, yngismær mun þunguð verða og fæða son og lætur hann heita Immanúel,“ það þýðir: Guð með oss.” Á lokaorðunum byggir þrenningarkenningin ásamt með nokkrum örðum tilvitninum.

Flestir kristnir trúa þessari kenningu í blindni. Kirkjan hefur um aldir predikað þessa kenningu fyrir söfnuðunum og fólk brýtur ekki heilann um kenningar kirkjunnar, heldur kyngir þeim athugasemdarlaust; svona þegar á heildina er litið. Þó eru alltaf einstaklingar, sem kyngja ekki hverju sem er og þar af leiðandi eru nokkrir kristnir guðfræðingar, sem hafa efast um þessa kenningu gegnum tíðina og komizt að þeirri niðurstöðu; - í óþökk prelátanna, bæði þeirra katólsku og mótmælenda, að eitthvað sé bogið við þessa kenningu, ef Hin heilögu rit eru grandskoðuð.

 

Hvers vegna skyldi vera nauðsynlegt fyrir okkur að velta vöngum yfir þessari kenningu? Svarið er, að Jesús sjálfur sagði skv. Jóh. 17:1

 

1Þetta talaði Jesús, hóf augu sín til himins og sagði: „Faðir, stundin er komin. Ger son þinn dýrlegan til þess að sonurinn geri þig dýrlegan. 2Þú gafst honum vald yfir öllum mönnum að hann gefi eilíft líf öllum þeim sem þú hefur gefið honum. 3En það er hið eilífa líf að þekkja þig, hinn eina sanna Guð, og þann sem þú sendir, Jesú Krist. 4Ég hef gert þig dýrlegan á jörðu með því að fullkomna það verk sem þú fékkst mér að vinna. 5Faðir, ger mig nú dýrlegan hjá þér með þeirri dýrð sem ég hafði hjá þér áður en heimur var til.

6Ég hef opinberað nafn þitt þeim mönnum sem þú gafst mér úr heiminum. Þeir voru þínir og þú gafst mér þá, og þeir hafa varðveitt þitt orð. 7Þeir vita nú að allt sem þú hefur gefið mér er frá þér 8því ég hef flutt þeim þau orð sem þú gafst mér. Þeir tóku við þeim og vita með sanni að ég er frá þér út genginn, og trúa því að þú hafir sent mig.

 

Og er þetta í algerri andstöðu við kenningu kirkjunnar, gegnum aldirnar. Líka er umhugsunarvert, þegar hann talar um Jesú Krist eins og um þriðju persónu sé að ræða, og styrkir það, að mínu áliti, að hér sé um að ræða Mikael erkiengil, sem er sér meðvitaður um tímabundið hlutverk sitt á jörðinni.

 

En hvernig getur Guð almáttugur, Jehóva og Jesús Kristur, rúmast saman í einni persónu og verið JAFNOKAR og eru ekki skapaðir heldur hafa verið til frá upphafi? Og hvað með Maríu May (Virgo Maria), er hún móðir þeirra beggja (og móðir Hins heilaga anda líka)? Það er greinilega eitthvað bogið við þessa kenningu.

 Hvernig útskýrir maður kenninguna?

Í ”Katikismus Lúthers”, hefur Lúther skrifað: ”Trúarjátning okkar inniheldur þrjá liði, af því við trúum á hinn þríeina guð: Föðurinn, Soninn og Hinn heilaga anda. […] Við köllum Guð hinn þríeina, af því að Faðirinn, Sonurinn og Hinn heilagi andi eru þrír og þó hinn sanni og einasti Guð.”

 

Lúther passar sig á að nefna ekki Maríu til sögunnar (hann var katólskur eins og við vitum), því þá fellur þessi ógrundaða kenning um sjálfa sig.

 

Rómversk-Katólska kirkjan segir: ”Heilög þrenning er það hugtak, sem táknar innsta kjarnann í kristinni trú.” Og í Athanasiönsku trúarjátningunni segir: ”Faðirinn er Guð, Sonurinn er Guð og Heilagur andi er Guð og þó eru ekki þrír guðir, heldur einn Guð.” Með öðrum orðum, þá mynda þrjár persónur einn guð. Hver um sig er án upphafs og hafa ávallt verið til. Hver um sig er sagður vera almáttugur og enginn af þeim er sagður vera öðrum fremri. Og svo kemur bænin ”Sankta Maria mater dei” þ.e. Hin heilaga guðsmóðir. Hvernig í ósköpunum er hægt að taka þetta bull alvarlega? Sérstaklega, þegar í heilagri ritningu kemur greinilega fram allt annað sjónarmið Jesú Krists.

Joh. 14:28 28Þér heyrðuð að ég sagði við yður: Ég fer burt og kem til yðar. Ef þér elskuðuð mig yrðuð þér glöð af því að ég fer til föðurins því faðirinn er mér meiri. Og á öðrum stað segir Jesus Kristur:

Joh.6:38 38Ég er stiginn niður af himni, ekki til að gera vilja minn heldur vilja þess er sendi mig.

 

Það er til fleiri tilvitnanir í hin helgu rit, þar sem Jesús segir ótvírætt, ég er Sonurinn og ég er sendur til að gera vilja föður míns . Þegar menn hafa kynnt sér þessar tilvitnanir, þá er það furðulegt, að nokkur trúi á þessa Þrenningarkenningu. Og að prestar þjóðkirkjunnar kenni fermingarbörnum enn í dag að einn guð samanstandi af þremur persónum. Þetta var mér kennt í fermingarundirbúningi (1953). Kannski er ekki gert svo mikið veður út af þessari þrenningarkenningu nú á tímum, en fróðlegt væri að kynna sér fermingarundirbúninginn eins og hann er framkvæmdur í dag, hjá prestum þjóðkirkjunnar. Kannski er kominn kynning á kvenlegu eðli Jehóva inn í fermingarundirbúninginn eins og Kvennakirkjan er upptekin af. Eins og ég hef sagt áður af öðru tilefni, þá er sérhver þjónandi prestur Þjóðkirkjunnar, einhvers konar trúarbragðarhöfundur.

 

Það væri vel þess virði, til að auka hróður Kirkjuþings að taka þetta guðfræðilega efni upp til umræðu en sjálfsagt skortir trúarbragðahöfunda Þjóðkirkjunnar hugrekki til að ”leggja á djúpið”. Og enn meiri sigur yrði það fyrir íslenzku Þjóðkirkjuna, ef það bærist til kristinna söfnuða um allan heim, að Þrenningarkenningin væri fordæmd af íslenzku Lúthersku kirkjunni.

 

Hver skyldi vera uppruni kenningarinnar?

Konstantín mikli gerði kristnina að ríkistrú. Bæði áður og eftir þann atburð var mikil umræða meðal kristinna manna, hvort Jesús væri Guð. Fannst Konstantín vera kominn tími til að ljúka þeirri umræðu. Kallaði hann biskupa hinna kristnu söfnuða til kirkjuþings í Nikeu og mættu þar u.þ.b. 300 biskupar, sem var lítið brot af heildartölu biskupa á þeim tíma.

 

Konstatín var ekki kristinn; kannski að orði, en ekki á borði. Hann þá ekki skírn fyrr en á banabeðinu eins og þekkt er. Hann var sjálfur áhangandi þeirra heiðnu trúarbragða, sem hétu ”Sol Invictus”, þ.e. hann var sóldýrkandi, en það var útbreidd trú á þeim tíma. Konstantín dýrkaði eins og faðir hans ”Hina Ósigruðu Sól”, en trúði því þó, að guð kristinna manna, hefði veitt honum sigra á vígvöllunum. Hann barðist undir Chi-Rho merkinu og vígorðinu:” In Hoc Signo Vinces”

 

Undir þessu merki munt þú sigra.

Þess vegna var það meira hernaðarlegt en trúarlegt sjónarmið, sem lá til grundvallar sinnaskipta hans.

 

Þessi ”heiðingi” stjórnaði kirkjuþinginu í Nikeu. ”Hann sat í forsæti, stjórnaði umræðunni með beinum afskiptum og lagði sjálfur persónulega til orðalag það sem varð niðurstaða þingsins í trúarjátningunni, sem gefin var út af þinginu, að ”Kristur væri af sama uppruna og Guð”. Biskuparnir óttuðust keisarann og skrifuðu undir trúarjátninguna, allir nema tveir. Og margir gegn sannfæringu sinni”.

Þetta segir Encyclopaedia Brittanica. Sem sagt, eftir tveggja mánaða tuð, hjó Konstatín á hnútinn, þessi heiðni pólitíkus og tók afstöðu með þeim, sem héldu fram guðlegum uppruna Jesú. En enginn af biskupunum hélt þrenningarkenningunni fram. Þeir létu nægja að skrifa undir guðlegt eðli Krists.

En Heilagur andi kom ekki inn í myndina á kirkjuþinginu í Nikea og þess vegna má segja, að þrenningarkenningin eigi ekki uppruna sinn í Nikeu. Sviptingarnar um eðli Krists héldu áfram og á tímabili náðu þeir, sem álitu, að Kristur væri ekki jafnoki Guðs, eyrum keisarans, en arftaki Konstatíns , Theodosius snerist gegn þeim að lokum og gerði trúarjátninguna frá Nikeu að undirstöðu kristninnar í ríkinu og kallaði saman kirkjuþing í Konstatínopel 381, til að gera trúarjátninguna skilmerkilegri og á þessu kirkjuþingi urðu menn sammáls um að gera Heilögum anda jafn hátt undir höfði og taka hann inn í myndina. Þrenningarkenningin var fullkomnuð.

 

T R I U N E

Í formála verks Edwards Gibbons: ”Saga Kristninnar” getum við lesið eftirfarandi:

Ef Kristindómurinn sigraði Heiðnina, þá er það jafn augljóst að heiðnin hefur spillt Kristindómnum og skemmt hann. Hinum hreina de-isma (frumgyðistrú) hinna frumkristnu….spillti Rómarkirkjan og gerði að óskiljanlegri þrenningarkenningu (-dogma). Margar af trúarsetningum, sem Egyptar fundu uppá, og urðu seinna fyrirmynd og hugsjón Platons, voru látnar halda sér í kristindómnum og taldar þess virði að trúa”.

 

Í bókinni „A Dictionary of Religious Knowledge, “er staðhæft, að þrenningarkenningin „er siðspilling sótt í heiðin trúarbrögð og komið fyrir í kristinni trú“.

 

Og í „Paganism in Our Christianity“ segir afdráttarlaust: „Uppruni (þrenningarkenningarinnar) er 100% heiðinn“.

 

Hægt er að finna fjöldann allan af „helgimyndum“ úr heiðni, sem sýna „heilaga þrenningu“ viðkomandi trúarbragða. Í hindu-ismanum finnum við hina heilögu þrenningu þeirra „Brahma, Visnu og Siva“. Í Egyptalandi hina „heilögu þrenningu Osiris, Isis og Horus“.

 

Til vinstri á myndinni má sjá egypzka „heilaga þrenningu: Amon Ra, Ramses II og Mut (móðir)“.

Til hægri heilaga þrenningu kirkjunnar. Faðir, Sonur og Heilagur andi; þrír búkar fjórir fætur.

Með öðrum orðum, þá festu ýmsir kirkjufeður, sem voru talsmenn Platon-ismans, heiðna siði og trúarsetningar í kristindóminn. Þetta kemur fram enn þann dag í dag í rituali og kenningum kirkjunnar .

 

Þrenningarkenningin í dag

Kenningin um hinn þríeina guð, virðist hafa einhvers konar heiðurssess í boðskap Þjóðkirkjunnar. Kemur þetta fram í nokkrum predikunum, sem ég hef fundið á Veraldarvefnum og einnig hef ég rekizt á þetta í bloggheimum, sem innlegg bæði lærðra og leikra. Tökum sem dæmi brot úr predikun biskups í Dómkirkjunni 25. Des 2015:

„Í upphafi var Orðið og Orðið var hjá Guði og Orðið var Guð“ með þessum orðum hefur Jóhannes guðspjall sitt. Þetta gæti allt eins verið upphaf á ljóði, en í samhengi textans má ljóst vera, að Orðið sem var í upphafi vísar til Jesú. Ef við setjum orðið Jesús í stað Orðsins með stórum staf, fáum við skýrari mynd af því, sem Jóhannes talar um í guðspjalli sínu“.

 

Í tilvitnuðum orðum úr Jóhannesarguðspjallinu, þarf að íhuga stafsetninguna. Tvisvar kemur Guð fyrir Fyrst sem Guð og seinna sem Guð. Ég vil gera þá athugasemd við stafsetninguna, að í fyrra skiptið er Guð skrifað með réttu með upphafsstaf, en í síðara skiptið vil ég hafa orðið með litlum staf: guð. Ef við förum að ráði biskups og setjum Jesús inn fyrir Orðið, þá hljóðar tilvitnunin á þessa leið: „Í upphafi var Jesús og Jesús var hjá Guði og Jesús var Guð“. Og þá er hægt að draga þessa tilvitnun saman eins og gert er í algebru: „Í upphafi var Jesús hjá sjálfum sér“. Merkilegt að tarna! Ekki satt? Ef við pössum okkur á stafsetningunni, þá verður útkoman önnur: „Í upphafi var Jesús og Jesús var hjá Guði og Jesús var guð(leg sköpun)“.

 

Í bloggheimum hef ég rekizt á eftirfarandi innlegg frá hjúum, sem skrifuðu undir sömu fyrirsögn um jólaleytið: „Guð hefur komið til okkar í líki Jesú Krists“. Því miður hef ég glatað heimildinni. En á netinu hlustaði ég á amerískan leikpredikant, sem safnar peningum frá trúuðum Bandaríkjamönnum, segja eða frekar hrópa: „Það er einungis einn Guð og nafn hans er Jesús!“.

Þarna kemur tvennt fram. Í fyrsta lagi, að höfundar ruglast í ríminu og gera eina persónu úr Guði Almáttugum, Jehóva og Jesús Kristi, en sannkristnir menn halda þeim feðgum aðskildum, sem Föður og Syni. Og í öðru lagi, þá kemur þarna fram alveg nýr misskilningur, að Jehóva og Jesú Kristi sé slengt saman og að Jesús sé Guð kristinna mannasem eigi að tilbiðja sem slíkan og eigi ekkert skylt við Gamlatestamenntið, sem sé trúarbók Gyðinga og að kristnir menn geti alveg litið framhjá Hebresku ritunum. Þetta atriði ræði ég ekki frekar hér.

 

Hvað segir Biblían um Guð og Jesú?

(5Mos 6:4) Heyr Ísrael! Drottinn (Jehóva) er vor Guð; Hann einn er Drottinn (Jehóva)!

(Jes. 42:8) Ég er Drottinn (Jehóva), það er nafn mitt, og dýrð mína gef ég eigi öðrum né lof mitt úthöggnum líkneskjum.

(Jes 45:5) Ég er Drottinn (Jehóva) og enginn annar: Enginn Guð er til nema ég.

Í þessum þremur tilvitnunum kemur greinilega fram, að Guð er einn, (monoteismi, eingyðistrú) – Hrein eingyðistrú og það er enginn munur á því í Gamlatestamenntinu eða Nýjatestamenntinu.

Jesús kallaði Guð „hinn eina sanna guð“ (Joh. 17:3) Hann talaði aldrei um Guð sem samsetta persónu. Þess vegna er það eðlilegt, að Guð sé kallaður Almáttugur. Ef fleiri en einn væru almáttugir, missti merking orðsins marks. Jesús er hins vegar kallaður máttugur.

Þegar Jesús var á jörðinni meðal mannanna var hann maður. En hann var fullkominn, af því að Guð hafði sent lífskraft hans í móðurlíf Maríu. En það var ekki þar, sem líf hans byrjaði. Hann sagði sjálfur, að hann hefði stigið niður til jarðar frá himnum (Joh 6:13) 13Enginn hefur stigið upp til himins, nema sá er steig niður frá himni, Mannssonurinn. Og þess vegna gat hann sagt við lærisveinana (Joh 6:62) 62En ef þér sæjuð Mannssoninn stíga upp þangað, sem hann áður var?

Það liggur sem sé fyrir, að Jesús hefur átt tilveru á himnum, áður en hann kom til jarðarinnar. En var það sem ein persóna í þríeinum guði? Nei, auðvitað ekki, því Biblían segir afdráttarlaust, að hann hafi verið andleg sköpun, skapaður af Guði eins og englarnir. Jesús var í sinni fomannlegu tilveru (Kol 1:15) 15Hann er ímynd hins ósýnilega Guðs, frumburður allrar sköpunar.

 

Ég læt staðar numið með þessa hugleiðingu hér og nú. En vil þá bæta því við, að Jesús er undirgefinn Guði, í tíma, völdum og að þekkingu, þar sem hann er skapaður af Guði Almáttugum; hans einka son.

 

 

 

S O N U R I N N

 

Hinn trúi þjónn

(Jóhannes. 5:19)19Þessu svaraði Jesús og sagði við þá: „Sannlega, sannlega segi ég yður: Ekkert getur sonurinn gert af sjálfum sér. Hann gerir það eitt sem hann sér föðurinn gera.

 

(Jóhannes 6:38) 38Ég er stiginn niður af himni, ekki til að gera vilja minn heldur vilja þess er sendi mig

(Jóhannes 7:16) 16Jesús svaraði þeim: „Kenning mín er ekki mín heldur hans er sendi mig.

 

Alltf sá undirgefni

(Matt. 3:16,17) 16En þegar Jesús hafði verið skírður sté hann jafnskjótt upp úr vatninu. Og þá opnuðust himnarnir og hann sá anda Guðs stíga niður eins og dúfu og koma yfir sig. 17Og rödd kom af himnum: „Þessi er minn elskaði sonur sem ég hef velþóknun á

(Luk. 4:18)

18Andi Drottins er yfir mér /af því að hann hefur smurt mig. /Hann hefur sent mig til að flytja fátækum gleðilegan boðskap, /boða bandingjum lausn /og blindum sýn, /láta þjáða lausa/ 19og kunngjöra náðarár Drottins (Jehóva).

(Matt. 20:23) 23Hann segir við þá: „Kaleik minn munuð þið drekka en ég ræð því ekki hver situr mér til hægri handar eða vinstri. Það veitist þeim sem faðir minn hefur ákveðið.“ (Sebedussynir).

(Luk 22:42) 42„Faðir, ef þú vilt, þá tak þennan kaleik frá mér! En verði þó ekki minn heldur þinn vilji.“

(Mark 15:34) 34Og á nóni kallaði Jesús hárri röddu: „Elóí, Elóí, lama sabaktaní!“ Það þýðir: Guð minn, Guð minn, hví hefur þú yfirgefið mig?

(Luk 23:46) 34Og á nóni kallaði Jesús hárri röddu: „Elóí, Elóí, lama sabaktaní!“ Það þýðir: Guð minn, Guð minn, hví hefur þú yfirgefið mig?

(Jóhannes 14:28) 28Þér heyrðuð að ég sagði við yður: Ég fer burt og kem til yðar. Ef þér elskuðuð mig yrðuð þér glöð af því að ég fer til föðurins því faðirinn er mér meiri.

Sjálfstæð persóna

(Jóhannes 3:12-14) 12Ef þér trúið eigi þegar ég ræði við yður jarðnesk efni, hvernig skylduð þér þá trúa er ég ræði við yður um hin himnesku?13Enginn hefur stigið upp til himins nema sá er steig niður frá himni, Mannssonurinn.

Hvernig geta katólikkar komið himnaför Maríu heim og saman við þessi orð? Sbr. Páfaúrskurð Piusar XII þ. 1. nóvember 1950).

Þrieinir eða þríhöfða guðir úr nokkrum þekktum heiðnum trúarbrögðum og sýnir áhrif heiðni í kristindóminn.

 

Hver trúir á illa anda?

 

 Illir andar í ýmsum trúarbrögðum

Álítur þú, að illir andar geti haft áhrif á daglegt líf þitt? Flestir mundu svar, án umhugsunar, nei, þótt þeir trúi á tilveru Guð. Þeir munu afneita tilveru illra anda með hæðnisglotti á vör.

Skýringin á því, að vesturlandabúar trú lítt eða ekki á illa anda, á sér þá sennilegu skýringu, að í aldaraðar kenndi kirkjan, að jörðin væri miðpunktur alheimsins með himinn fyrir ofan og helvíti fyrir neðan. Samkvæmt þessari kenningu voru englarnir í himninum í fullkominni sælu, en myrkraöflin og illir andar réðu ríkjum í neðra.

Þegar hinar vísindalegu uppgötvanir breyttu heimsmyndinni og úreltum hugmyndum á eld kastað, efaðist fólk um tilveru andaheimsins. I The New Encyclopædia Brttannica  segir: „Vegna þeirrar byltingar, sem kenningar  Kopernikusar (en hann var pólskur stjarnfræðingur) ollu, en samkvæmt þeim var ….  jörðin ekki lengur álitin  miðpunktur alheimsins (Kosmos), heldur pláneta í sólkerfi, sem var aðeins örlítið brot af Vetrarbrautinni (stjörnuþoka) í að því er virtist í óendalegum alheimi, virtist hugmyndir um engla og djöfla, vera langt út á túni.“

Þótt langflestir trúi ekki á illa anda, þá eru mjög margir, sem trúa á tilvist þeirra. Fallnir engla hafa gengt viðamiklu hlutverki í mörgum trúarbrögðum, bæði nú og á liðnum öldum. Auk þess, að hinir illu andar valdi eyðileggingu, líta menn svo á, að þeir valdi líka náttúruhamförum og auk þess styrjöldum, hungursneyð og jarðskjálftum og í ofanálag breiða þeir út sjúkdóma s.s. geðsjúkdóma og dauða.

Satan Djöfullinn[1] er voldugastur af hinum illu öndum í Kristninni og í Gyðingdómnum. Múslímar kalla hann Iblis, í hinni eldgömlu persisku Zaraþústratrú er hann kallaður Angra Manyu. I hinni gnostisku trú, sem blómstraði á annarri og þriðju öld, var hann talinn vera andlegt sköpunarverk, sem skapaði hinn veraldlega heim í trássi við vilja Guðs, en stór hluti mannanna tilbað hann án þess að gera sér grein fyrir því (demiurgen).

Illir andar af lægri stigum gegna mikli hlutverki í ýmsum trúarbrögðum Austurlanda. Hindúar trúa því, að „asuar-nir“ (sem eru illir andar) takist á við „devani-na“ (guðina). Og sérstökum ótta stafi af „rakshasun-um“, sem eru hræðileg sköpunarverk, sem halda sig við leiði framliðinna.

Búddistar leggja þann skilning í hina illu anda, að þeir séu persónnugerð öfl, sem komi í veg fyrir að menn nái því að komast í Nirvana (það ástand að fýsnir, girndir og ýmsar þrár lognist út af í sálinni). Erki-freistarinn meðal þeirra er Mara, sem á sér þrjár dætur Rati (Girndin), Raga (Skemmtanir) og Tanha (Eirðarleysi, Friðleysi).

Trúaðir Kínverjar kveikja elda og blys og senda upp flugelda til að vernda sig og sína fyrir kuei  illum náttúruöflum. Í japönskum trúarbrögðum eru líka margs konar illir andar, meðal annars hinn hræðilegi tengu; illir andar, sem setjast í mennina þangað til presti tekst að reka þá út.

Meðal frumstæðra trúarbragða í Asíu, Afríku og Ástralíu og í Ameríku er álitið, að andar annað hvort hjálpi mönnum eða skaði þá, allt eftir því í hvers konar skapi þeir eru í. Fólk tilbiður þessa anda til að koma í veg fyrir slys og einnig til að öðlast vernd

Þegar menn bæta við þetta hinum útbreidda áhuga á töfrum/göldrum og yfirnáttúrulegum fyrirbrigðum, kemur greinilega í ljós, að trú á illa anda hefur veruleg tök í fólki. En er skynsamlegt að trúa á tilveru þeirra? Svar Biblíunnar er já! En ef þeir eru til, hvers vegna leyfir Guð þá, að þeir skaði fólk?

Vandamál guðfræðinganna

       Guðfræðingar hafa frá upphafi staðið frammi fyrir erfiðu vandamáli, að fá eftirfarandi þrjár forsendur til að mynda eina rökfræðilega heild: (1) Guð er almáttugur (2) Guð er kærleiksríkur og góður, (3) Mannvonzkan tekur völdin.

Sagt hefur verið að hægt sé að láta tvær ofangreindar forsendur ríma, en ekki takist að fá allar þrjár í rökrétta heild.

Ef Biblían er grandskoðuð, þá finnum við svar við þessu vandamáli og þá blasir við, að orsök þessa vandamáls eru hinir illu andar; – handlangarar mannvonzkunnar. Í biblíunni stendur skrifað, að Guð sé andi (Joh. 4:24). Hann hafi skapað milljónir af andaverum, sem kallaðir eru englar. Allir eru þeir réttlátir og tilvera þeirra er öll í samræmi við vilja Guðs. (Dan. 7:10 0g Heb. 1:7).

Seinna, þegar Guð grundvallaði heiminn og allir synir Guðs sungu fagnaðarsöng (Job. 38:4-7), þá óx aftur á móti innra með einum þeirra, ósk um að standa sjálfur í sviðsljósinu og meðtaka tilbeiðslu, sem réttilega tilheyrði Skaparanum. Með því að gera á þennan hátt uppreisn móti Jehóva,  gerði hann sjálfan sig að Satan (andstæðingur) og Djöfli (rógberi / ljúgvitni). (Ezekiel. 28: 13-15).

Í Eden  talaði Satan við fyrstu konuna, Evu, og blekkti hana til að brjóta gegn ótvíræðu banni Jehóva um að borða ávexti af ákveðnu tré í garðinum; skilningstré góðs og ills, og strax á eftir framdi maður hennar Adam sömu meingjörð. Á þennan hátt fylltu fyrstu manneskjurnar, flokk hins fallna engils í uppreisninni gegn Guði. (1Mos 2: 17, 3:6)

Þessi atburður í Eden virðist kannski við fyrstu sýn, vera einföld kennslustund í hlýðni. En við þetta tækifæri varpaði Satan fram tveimur mikilvægum, siðferðis-spurningum. Í fyrsta lagi efaðist Satan um, að vald Guðs yfir sköpunarverki sínu væri réttilega stýrt og með hagsmuni þeirra fyrir augum. Kannski gætu mennirnir stjórnað sér betur sjálfir án íhlutunar Jehóva. Og í öðru lagi efaðist Satan um, að til væru   vitibornar manneskjur, sem hlýddu Guði af hollustu og tryggð, ef þær fengju ekkert fyrir sinn snúð[2].

Þekking á eiginleikum Jehóva og ótvíræður skilningur á spurningunum, sem varpað var fram í Eden, gefur okkur lausn á „vandamáli guðfræðingsins“, en það er, að fá staðreyndina um tilveru mannvonzkunnar til að ríma við þá staðreynd, að Guð er kærleiksríkur og almáttugur. Satt er það, að Jehóva hefur óendanlegan mátt og er hinn persónugerði kærleikur, en hann er jafnframt vitur (alvitur) og réttlátur. Þessir fjórir eiginleikar hans eru í fullkomnu jafnvægi. Guð notaði þess vegna ekki mátt sinn til að útrýma þessum þremur uppreisnarmönnum. Það hefði verið réttlátt, en ekki klókt né kærleiksríkt. Hann valdi heldur ekki einfaldlega að fyrirgefa og gleyma þessu, sem sumir hverjir teldu efalaust vera kærleiksríka lausn. Það hefði hvorki verið viturlegt né kærleiksríkt.

Það tæki tímann sinn að útkljá þrætubókar spurningarna, sem Satan setti fram. Auk þess yrði það tímafrekt að komast að raun um, hvort menneskjurnar gætu stjórnað sjálfum sér betur án afskipta Jehóva af þeim. Með því að leyfa þessum þremur uppreisnar einstaklingum að lifa eins og ekkert hefði í skorizt, gerði Jehóva þeim kleift að þjóna honum að fullkominni tryggð og þar með að sýna fram á hversu röng staðhæfing Satans var.

Jehóva hafði sagt það greinilega við Adam , aðhann myndi deyja, ef hann borðaåi af hinum forboðna ávexti. En það var ekki meint á þann hátt, að hann myndi detta dauð niður á sama augnabliki. Meiningin var sú, að ódauðleikinn var tekinn frá honum á því augnabliki. Þau höfðu verið sköpuð ódauðleg, en nú kom dauðinn inn í líf þeirra. Reyndar varð Adam 930 ára gamall og Eva álíka gömul, en þeim var sem sé markaður tími.(1.Mos 5:5)

Satan hafði aftur á móti sagt þeim, að það myndi ekki ske. Og einnig ber að hafa í huga, að Satan hafði sjálfur dauðadóm yfir höfði sér. Þrátt fyrir það heldur hann áfram að afvegaleiða manneskjurnar. Og hafa ber í huga það sem Biblían segir: ¹⁹Við vitum að við erum Guðs eign og allur heimurinn er á valdi hins vonda. (1. Jóh. 5:19. 1Mos: 2:19,17; 3: 4).

Aðrir englar gera uppreisn

I framhaldi af þessum atburðum í Eden tóku aðrir englar þátt í þessari uppreisn gegn hinu óskoraða valdi Jehóva.  Í Biblíunni getur að lesa   eftirfarandi: “ ¹Nú tók mönnunum að fjölga á jörðinni og þeim fæddust dætur. ²Þá sáu synir Guðs ^[1]hve dætur mannanna voru fagrar. Þeir tóku sér þær konur sem þeir lögðu hug á.“
³Þá sagði Drottinn: „Andi minn skal ekki búa í manninum að eilífu því að hann er dauðlegur. Ævidagar hans skulu vera hundrað og tuttugu ár.“
⁴Á þeim tímum voru risarnir[3] á jörðinni og einnig síðar er synir Guðs höfðu samfarir við dætur mannanna og eignuðust með þeim börn. Það voru hetjurnar sem í fyrndinni voru víðfrægar.“ (1Mós. 6:1-4). Og í Júdasarbréfinu stendur: „ ⁶Minnist englanna sem ekki gættu tignar sinnar heldur yfirgáfu eigin bústað. Guð hefur geymt þá í myrkri í ævarandi fjötrum til dómsins á deginum mikla.“ (Júd. 6).

Þessi karla óbermi, sem fæddir voru af mennskum konum, en áttu engla fyrir föður, voru óvenjulega sterkir og gríðarlega miklir stríðsmenn[4]. Þeir voru ofbeldisfullir og voru kallaðir Nefilim, en það er hebreskt orð, sem þýðir „sá er fellir aðra“.

Það er athyglisvert, að maður getur rekizt á frásagnir af þessum atburðum í goðafræðum heiðinna samfélaga. Babylonskt hetjukvæði, 4000 ára gamalt lýsir dæmum um yfirnáttúrulega gjörninga, sem hinn voldugi og ofstopafulli  hálfguð, sem heitir Gilgames, framdi. Sagt var um hann, að „engin óspjölluð mey var til handa biðlunum, vegna losta Gilgamesar“.

Annað dæmi úr grískri goðafræði, segir frá hinum ofurmannlega Herkúlesi (Herakles). Hann var fæddur af Alkemene, sem var mennsk, en faðirinn var Seifur. Herkúles yfirgaf heimili sitt, eftir af hafa ráðið konu sinni og börnum bana í geðveikiskasti og lenti í nokkrum ofbeldisfullum ævintýrum, sem kölluð hafa verið hinar 12 þrautir Herkúlesar. Þótt þessar frásagnir hafi efalaus afbakazt í munnlegri geymd, þegar ævintýrin hafa verið sögð frá kynslóð til kynslóðar, þá má greinlega sjá líkingu við það sem Biblían segir um Nefilim og hina uppreisnarfullu englafeður þeirra.

Það var af völdum illra engla og yfirnáttúrulegra krafta sona þeirra, að Jehóva ákvað að eyða sköpunarverki sínu með „syndaflóðinu“ mikla vegna þess, hversu mjög  voðaverk og ofbeldi í heiminum jókst. Nefilim tortímdust og allar hinar óguðlegu mannverur. Einustu mannverurnar, sem lifðu flóðið af var hinn réttláti Nói og fjölskylda hans. (1.Mos. 6:11, 7:23).

Aftur á móti dóu hinir illu englar ekki, þeir yfirgáfu einungis hinn mannlega ham og snéru til fyrri heimkynna sinna í himninum. En þeir fengu ekki leyfi til að sameinast fjölskyldunni aftur og  einnig voru þeir sviptir hæfileikanum til að taka á sig mannlegan ham eins og þeir gátu á tímum Nóa. En þeir héldu áfram að koma illu til leiðar meðal mannanna undir stjórn flugnahöðingjans þ.e. Satans Djöfulsins. (Mat.9:34; 2 bréf Péturs 2:4; Júdas 6).

 

Óvinir mannkyns

       Satan og myrkraöflin hafa alltaf verið lífshættuleg og grimm. Í 2. kafla Jobsbókar, stendur skrifað: ¹Dag nokkurn bar svo til að synir Guðs komu og gengu fyrir Drottin og kom Satan einnig með þeim og gekk fyrir Drottin. ²Drottinn spurði Satan: „Hvaðan kemur þú?“ Satan svaraði Drottni og sagði: „Ég var á ferðalagi um jörðina.“ ³Þá spurði Drottinn Satan: „Veittir þú athygli Job, þjóni mínum? Enginn maður á jörðinni er jafnráðvandur og réttlátur og hann. Hann óttast Guð og forðast illt. ⁵Hann er staðfastur í ráðvendni sinni þó að þú hafir að tilefnislausu egnt mig gegn honum til að gera út af við hann.“ ⁴Satan svaraði Drottni og sagði: „Nær er skinnið en skyrtan. Menn láta allt sem þeir eiga fyrir líf sitt. ⁵En réttu út hönd þína og snertu hold hans og bein. Þá mun hann vissulega formæla þér upp í opið geðið.“ ⁶Þá sagði Drottinn við Satan: „Hann er í þínum höndum en þú skalt þyrma lífi hans.“  (Job.: 2: 1-6). Satan fór að vörmu spori og drap búpening hans á ýmsan hátt, og flesta þjóna hans. Þvínæst drap hann hin tíu börn Jobs með því að láta snarpa vindhviðu fella hús yfir þau, þar sem þau voru. Og að lokum sló Satan Job illkynjuðum kaunum frá hvirfli til ilja. (Job 1: 7-19; 2:3-7). Allt þetta átti að reyna á þolrif Jobs, svo hann að síðustu formælti Guði. Skemmst er frá því að segja, að ekki tókst sú ætlan Satans.

Hinir illu englar eru jafn viðurstyggilegir og Satan stjórnandi þeirra. Á dögum Jesú gerðu þeir menn mállausa og blinda; fengu mann til að slá sjálfan sig með steini; felldu dreng og létu ofsafengið flogakast yfir hann ganga. (sjá: Lúkas 9:42; Mattheus 9:32, 33; 12:22; Markús 5:5).

Frásagnir víðsvegar að úr heiminum gefa til kynna, að Satan og hinir illu andar eru illgjarnari og viðurstyggilegri en nokkru sinni áður. Þeir valda sjúkdómum meðal ýmissa manna, öðrum valda þeir svefnleysi eða valda þeim óbærilegum martröðum eða misnota þá kynferðislega og enn aðra brjála þeir og fá þá til að fremja sjálfsmorð eða morð.

 

Hversu lengi verður þetta þolað?

Satan og djöflum hans verður ekki þolað þetta framferði til lengdar. Jehóva Guð hefur látið þetta viðgangast fram til vorra daga, en nú er tími þeirra að renna sitt skeið. Í byrjun aldarinnar (þeirrar tuttugustu), var tekið mjög mikilvægt skref til að þrengja áhrifamátt þeirra. Frá þessu er skýrt í Opinberunarbókinni. Þá hófst stríð á himni: Mikael og englar hans fóru að berjast við drekann. Drekinn og englar hans börðust á móti ⁸en fengu eigi staðist og héldust heldur ekki lengur við á himni. ⁹Og drekanum mikla var varpað niður, hinum gamla höggormi sem heitir Djöfull og Satan og afvegaleiðir alla heimsbyggðina, honum var varpað niður á jörðina og englum hans var varpað niður með honum (Opinb.: 12: 7-9). Og hver var niðurstaðan? Frásagan heldur áfram: ¹² Fagnið því, himnar og þið, sem í þeim búið. Vei sé jörðunni og hafinu því að djöfullinn er stiginn niður til yðar í miklum móð því hann veit hann hefur nauman tíma. (Opinb.:12: 12)

Satan og illfygli hans eru ákveðnir í að gera sem mestan skaða í hatursæði sínu, sem stafar af vitneskju þeirra um, að dagar þeirra verða endanlega taldir innan tíðar.

Á nítjándu öldinni voru tvær heimstyrjaldir og fleiri en 150 vopnuð átök eftir að Annarri heimstyrjöldinni lauk. Nýyrði hafa komið fram eins og „Holocaust“ (gereyðing- eða ragnarrök), sýklahernaður, „killing fields“=fjöldamorð/ -grafreitir, útrýmingardráp o.fl. Í blöðunum úir og grúir af fréttum um fjöldamorð, eiturlyf, hungursneyð af mannavöldum og pyntingar.

Hinar jákvæðu fréttir eru þær, að allt þetta er einungis tímabundið. Innan skamms mun Guð Jehóva enn grípa inn í gang mála og afnema áhrifavald hinna föllnu engla. Eða eins og fram kemur í Opinberunarbók Jóhannesar guðspjallamanna: Og ég sá engil stíga niður af himni. Hann hélt á lykli undirdjúpsins og stórum fjötri í hendi sér. ²Og hann tók drekann, þann gamla höggorm, sem er djöfull og Satan, og batt hann um þúsund ár. ³Hann kastaði honum í undirdjúpið, læsti því og setti innsigli yfir svo að hann leiddi ekki framar þjóðirnar afvega uns þúsund ár væru liðin. Eftir það á hann að vera leystur um stuttan tíma. (Opinb.: 20: 1-3). Eftir það mun Satan Djöfullinn demónar hans verða leystir úr haldi stuttan tíma, en að þeim stutta tíma loknum munu þeim verða tortímt um aldur og ævi. (sjá Opinb.: 20: 3, 10). Þá renna upp dýrlegir tímar. Þegar Satan og demónar hans eru horfnir um tíma og eilífð mun Guð Jehóva vera „öllum allt“ eða eins og stendur skrifað í Fyrra Korintubréfi: Þegar allt hefur verið lagt undir hann mun og sonurinn sjálfur skipa sig undir föðurinn er lagði alla hluti undir hann svo að Guð verði allt í öllu. (1. Korint. 15: 28).

 

—

[1] Satan þýðir andstæðingur, fjandi. Djöfull þýðir ljúgvitni eða rógberi. Demiurgen var andlegt sköpunarverk

[2] Þessi hugsun Satans kemur greinilega fram í því, sem hann seinna sagði við Guð eins og skrifað stendur í Job. 2:4,5. / ⁴Satan svaraði Drottni og sagði: „Nær er skinnið en skyrtan. Menn láta allt sem þeir eiga fyrir líf sitt. ⁵En réttu út hönd þína og snertu hold hans og bein. Þá mun hann vissulega formæla þér upp í opið geðið.“ ⁶Þá sagði Drottinn við Satan: „Hann er í þínum höndum en þú skalt þyrma lífi hans.“

[3] risarnir eru nefndir Nefilim í mörgum öðrum Biblíuþýðingum

[4] Gerður er greinarmunur á hermanni og stríðsmanni í Biblíunni. Stríðsmaðurinn lýtur ekki heraga og er nokkurs konar berzerkur. Frægastur stríðsmanna í Biblíunni er Golíat, sá er D