Hugleiðing um Biblíuna

Áður en maður sezt niður og fer að lesa og kynna sér Biblíuna, þá væri ekki úr vegi, að kynna sér bók bókanna, sem svo hefur verið kölluð; og gera okkur grein fyrir, hvað við höfum milli handanna, þegar við skoðum þessa merku bók.

Bókin, sem einnig er þekkt undir nafninu ”Hin helgu rit”, samanstendur af 66 bókum eða ritum, sem byrja á Fyrstu Mósebók og lýkur á Opinberunarbókinni, sem er spádómsbók um lokaátök góðs og ills.

Hinar fyrstu 39 bækur/rit, sem eru flestar skrifaðar[1] á hebresku og einstaka á arameísku, ganga undir nafninu ”Hin hebresku rit” eða ”Hið gamla testamennti” (GT). Hinar síðustu 27 bækur/rit eru skrifaðar á grísku og stundum kallaðar ”Hin kristnu grísku rit” eða ”Hið nýja testamennti” (NT).

Þessi rit eru skrifuð á ritmáli, sem hefur enga kommusetningu og enga upphafsstafi eins og við þekkjum. Þess vegna er hvert rit skrifað sem órofa frásögn. Þessir veikleikar ritanna hafa valdið ágreiningi á túlkun einstakra atriða og kannski frægast hvað þennan ágreining viðvíkur, orða Jesú á krossinum er hann sagði við annan ræningjann:[2] ” Og Jesús sagði við hann: „Sannlega segi ég þér: Í dag skaltu vera með mér í Paradís.“ (Lúkas 23:43). Þetta má auðvitað misskilja. Mótmælendur lesa þetta eins og skráð er hér að ofan, þrátt fyrir að trúarjátning mótmælenda og katólskra segi:”… og reis á þriðja degi upp frá dauðum og situr nú við hægri hönd….”  Ýmsir aðrir lesa þetta sem hann hafi sagt: ” Sannlega, sannlega segi ég þér í dag, (þú) munt verða með mér í Paradís”. Og dæmi nú hver fyrir sig.

Biblían er nokkurs konar bókasafn. Bækurnar eru skrifaðar á löngum tíma, reyndar á ca 1600 ára tímabili; frá árinu 1513 fyrir tímatal okkar og til ársins 98 u.þ.b eftir tímatali okkar. Eins og áður segir er biblíunni skipt í GT og NT. Skipta má GT eftir innihaldi og umfjöllun í þrennt:

1. Hinar sögulegu bækur: frá Fyrstu Mósebók til og með bókar Esterar; 17 bækur í allt.
2. Hinar ljóðrænu bækur: Frá Jobsbók til og með Ljóðaljóðunum; alls 5 bækur.
3. Spádómsbækurnar, frá Esajas bók til og með bókar Malakítasar; samtals 17 bækur.

Þessar bækur fjalla um elztu sögu mannkyns og jarðarinnar; frá upphafi og fram til 5. aldar, eftir tímareikningi okkar.

Hinum 27 bókum Biblíunnar í NT er raðað að mestu leyti eftir innihaldi.

1. Hinar sögulegur bækur þ.e. Guðspjöllin fjögur og Postulasagan 5 rit samtals.
2. Bréfin, sem eru 21 samtals
3. Opinberunarbókin.

NT einbeitir sér að því, sem Jesús Kristur og lærisveinar hans gerðu og kenndu á fyrstu öld eftir tímatali okkar.

Biblíuskrifararnir hjuggu ekki textann í stein eða skrifuðu á leirtöflur, þeir notuðu forgengilegt efni sem papírus sem var framleitt úr samnefndri plöntu eða pergament, sem framleitt var úr dýraskinni.

En hvað skyldi nú hafa orðið af þessum frumtextum? Hið stutta svar er: þeir töpuðust! Tímans tönn vann á þeim og að lokum voru þeir allir horfnir. En hvað með textann/innihaldið? Ef engin af frumhandritunum hafa geymzt, hvernig hefur þá textinn skilað sér til okkar?

Skömmu eftir að bækurnar höfðu verið skrifaðar, byrjuðu menn að framleiða afrit af ritunum. Reyndar eyddust þessar afritanir líka fyrir tímans tönn. Þannig gekk þetta fyrir sig kynslóð eftir kynslóð. Í Ísrael þeirra tíma var það atvinnuvegur að framleiða handskrifaðar afritanir af hinum helgu ritum. Afritararnir voru kallaðir Soferi. Soferet er eiginnafn að öllum líkindum. Rót nafnsins er sofer, sem þýðir „að telja“. Soferet virðist hafa verið ættfaðir heils bálks af afriturum. Handverkið sem sé gengið í arf í fjölskydunni. Esra  bætir ákveðnum greini framan við orðið, þannig að Soferet >Hassoferet, sem gæti þýtt „hinn skriftlærði“. Seinna, á tímabilinu frá 6tu öld og fram á þá 10du voru afritararnir kallaðir Masoretar. Það orð þýðir „meistari hefðarinnar“. Afrit þeirra eru kölluð hinir Masoretisku textar. Sérfræðingurinn Thomas Hartwell Horne[1] segir í riti sínu um Masoretana: „Þeir…töldu stafina fram að miðjubókstaf í Pentateukunni, að miðsetningunni í hverri bókog hve mörgum sinnum hver bókstafur kom fyrir í „Hinum helgu ritum“

 

Þegar nú frumtextarnir voru farnir forgörðum, urðu þessar afskriftir grundvöllur textans fyrir næstu kynslóð afskriftanna og svo koll af kolli.

En þá vaknar sú spurning, hvort villur þær, sem slæðast inn í afskrifaðan textann hafi breytt frumtextanum til mikilla muna. Svarið við þeirri spurningu er einfaldlega nei! Atvinnu kópistarnir gengust mikið upp í verkefnum sínum og báru mikla virðingu fyrir textanum, sem þeir áttu að afrita. Þessir atvinnukópistar voru kallaðir Masoretar, eins og áður er sagt, en það þýðir „meistarar hefðarinnar“. Þeir voru uppi á tímabilinu frá sjöttu til tíundu aldar skv. tímatali okkar.

Orðið, sofer, sem þýtt er ”skriftlærður” kemur af rót sem þýðir að ”telja”. Aðferðafræði masoretanna var mjög nákvæm; töldu bókstafina í hverju riti; fundu mið-setningu í hverri bók etc. Talið er, að þeir hafi þurft að hafa stjórn á 815140 bókstöfum í GT. Þessi nákvæmnisvinna skilaði líka góðum árangri, en auðvitað slæddust villur inn í afskriftirnar.

Ungur bedúíni, sem sat yfir fé, fann helli árið 1947 nálægt Dauðahafinu. Í helli þessum fann hann nokkrar leirkrukkur, en flestar voru tómar. En í einni krukkunni, sem var vandlega innsigluð, fann hann skinnhandrit (rullu) kirfilega sveipt í léreft og innihélt bók Jesajasar spámanns í heild sinni. Smaladrengurinn hafði ekki minnstu hugmynd um, að þetta skinnhandrit, sem hann hélt á, myndi draga að sér athygli alls heimsins. En hvað var það þá, sem var svona merkilegt við einmitt þetta handrit?

Árið 1947 áttu hin elztu heillegu handrit GT rót sína að rekja til 10. aldar eftir tímatali okkar. En þetta handrit, sem menn komu nú höndum yfir, átti rót sína að rekja til 2. aldar fyrir tímatal okkar. (Nákvæm tímasetning handritsins 1QIsa (en það er skrásetningar númer Jesaja bókar í Dauðahafs handritunum) með palæografískri[3] aðferð er milli 202 -107 fyrir tímatal okkar) og var þannig 1000 árum eldra! Þess vegna ríkti mikil þrungin eftirvænting meðal fræðimanna, að bera saman þetta skinnhandrit við langtum yngri handrit, handrit, sem voru afrituð löngu seinna.

Fræðimenn hafa borið saman 53. Kafla Jesaja bókar í Dauðahafs handritinu við masoretiskan texta, sem afritaður var 1000 árum seinna.

Í bókinni „A General Introduction to the Bible“[4] getur að lesa eftirfarandi: Af 166 orðum í Jesaja 53. kafla vakna efsemdir um 17 bókstafi. Í 10 af þessum bókstöfum er eingöngu spurning um stafsetningu og hefur það engin áhrif á innihald/meiningu. Auk þess er í 4 tilfellum að auki smávægilegar stílfræðilegar breytingar s.s. smáorðin samtengingar.

Hinir 3 bókstafir, sem eftir eru, mynda orðið ‚ljós‘ , sem er bætt inn í vers 11, en hefur ekki nein afgerandi áhrif á meininguna….Í 166 orða kafla er þannig aðeins eitt orð, sem veldur fræðimönnum vangaveltum, eftir 1000 ára afskriftir, og þetta orð hefur lítil sem engin áhrif á efni textans“.

Ísl biblían: „¹¹Að þjáningum sínum loknum mun hann sjá ljós
og seðjast af þekkingu sinni.“  (Jes. 53.11). Greinilegt, að textinn breytist ekki þótt ‚ljós‘ falli burt.

Hin danska opinbera Biblía:

v11  Efter sin lidelse ser han lys,
han mættes ved sin indsigt.

Biblía Votta Jehova:

¹¹På grund af sin sjæls møje kommer han til at se,*

Hægt er að taka undir orð Sir Frederic Kenyon’s[i], sem var var yfir-fornminjavörður við British Museum, en hann sagði: ”Það er ekki hægt að undirstrika það nógu kröftuglega, að textar Biblíunnar eru áreiðanlegir …. Meira en hægt er að segja um nokkurt annað fornaldarrit”.

Það er einnig gaman að skoða frávik í guðspjöllunum. Yfirleitt eru frásagnir þeirra mjög samhljóma, en stundum eru frávik. Þegar Jesus var handtekinn í Getsemane, segja allir guðspjallamennirnir frá því að einn af lærisveinunum (Símon Pétur) hafi brugðið sverði sínu og hafi höggvið eyra af þjóni æðstaprestsins. En aðeins í Jóhannesar guðspjalli getur að lesa ”..Þjónninn hét Malkus” (Jóh. 18:10,26). Hvers vegna skyldi það eingöngu vera Jóhannes, sem nefnir nafn þjónsins? Nokkrum versum síðar lesum við athugasemd, sem ekki kemur fram annars staðar: Jóhannes ”var kunningi æðstaprestsins” (Jóh. 18:15,16)” Þess vegna er greinilegt, að Jóhannes hefur þekkt þjónalið æðstaprestsins; þannig virðist það eðlilegt, að Jóhannes nafngreini hinn særða þjón. Hinir guðspjallamennirnir voru ekki kunnugir heimili æðstaprestsins og þess vegna eðlilegt, að þeir nefni ekki nafn hans.

Á öðrum stað er atriði til útskýringar sleppt í frásögninni. Þess vegna segir Matteus í frásögninni af yfirheyrzlum  yfir Jesú fyrir Ráðinu (Sanhedrininu, æðsti dómstóll Gyðinga þess tíma), að nokkrir viðstaddir, hafi slegið hann í andlitið og sagt við hann um leið: ”Segðu okkur nú hver hefur slegið þig!”. (Matt. 26:67,68 ⁶⁷Og þeir hræktu í andlit honum og slógu hann með hnefunum en aðrir börðu hann með stöfum ⁶⁸og sögðu: „Þú ert spámaður, Kristur. Hver sló þig?“). Hvers vegna í ósköpunum átti Jesús að finna út hver sló hann, ef hann horfði á manninn fyrir fram sig, sem sló? Mattheus útskýrir það ekki nánar. En tveir aðrir guðspjallamenn koma með eðlilega skýringu á þessu.  (Markus 14:65 ” ⁶⁵Þá tóku sumir að hrækja á hann, þeir huldu andlit hans, slógu hann með hnefunum og sögðu við hann: „Þú ert spámaður, hver sló þig?“. Eins börðu þjónarnir hann.  Og Lúkas 22:64,65: ” ⁶³En þeir menn sem gættu Jesú hæddu hann og börðu, ⁶⁴huldu andlit hans og sögðu: „Þú ert spámaður, segðu hver sló þig.“ ⁶⁵Og marga aðra svívirðu sögðu þeir við hann.”). Það er alveg greinilegt, að guðspjallamennirnir hafa verið viðstaddir þá atburði, sem þeir lýsa, þótt þetta hafi verið fært í letur seinna.

Stundum koma fram upplýsingar, sem menn hafa ekkert verið að velta fyrir sér, svona almennt. Guðspjallamaðurinn Matteus skrifar á einum stað: ” ¹⁴Jesús kom í hús Péturs og sá að tengdamóðir hans lá með sótthita. (Matt. 8:14)”. Þarna kemur í ljós, að Símon Pétur hefur verið kvæntur. Það kemur líka fram hjá Páli postula: ” ⁵Hef ég ekki rétt til að ferðast um með kristna eiginkonu alveg eins og hinir postularnir og bræður Drottins og Kefas?”. 

Sagt er og það með réttu, að Biblíuþýðing Marteins Lúthers hafi haft varanleg áhrif á þýzka tungu. Lúther hefur áreiðanlega orðið að hugsa sig oft og mörgum sinnum um, áður en hann var ánægður með þýðinguna. Þannig hefur það einnig verið með Jónas Hallgrímsson, þegar hann þurfti að finna nýyrði yfir hugtök í náttúrufræðum, sem hann lagði stund á við Hafnarháskóla, fyrstur Íslendinga. En bæði Lúther og Jónas voru að þýða á móðurmál sín, sem áttu sér ritmál fyrir.

Aftur á móti þurfti Wulfila að þýða Biblíuna á móðurmál, sem ekki átti sér ritmál. Hann byrjaði að þýða Biblíuna á gotnesku á 4. öld. Gotneskan var eitt af fyrritíma talmálum, en átti sér ekki ritmál. Wulfila varð þess vegna að byrja alveg frá byrjun, með því að finna upp og skapa gotneska stafrófið, sem samanstóð af 27 bókstöfum og notaði hann hið gríska og latneska stafróf sem fyrirmynd. Þýðing hans á næstum allri Biblíunni var fullgerð fyrir árið 381.

Á 9. öld óskuðu tveir grískumælandi bræður, Kyrillos og Methodios, leyfis til að þýða biblíuna á slavnesku. Fyrir þann tíma höfðu slavnesku þjóðirnar ekki átt sér stafróf. Þess vegna sköpuðu bræðurnir stafróf, sem var nothæft við þýðingu Biblíunnar á hin slavnesku mál (Kyrillíska letrið).

Á 16. öld byrjaði William Tyndale að þýða Biblíuna úr frummálunum á ensku. Hann mætti mikilli mótspyrnu af hálfu kirkjunnar og ríkisins. Tyndale, sem menntaður var frá Oxford, setti sér það markmið, að þýða ritin á alþýðumál þannig, að hver venjulegur snúningastrákur gæti lesið og skilið textann.

En til þess, að þetta tækist, varð hann að flýja land til Þýzkalands, þar sem útgáfa hans á NT kom út árið 1526. Þegar nokkrum eintökum var smyglað til Englands, urðu yfirvöld svo rasandi reið, að þau brenndu eintökin opinberlega.

Tyndale var seinna svikinn, en áður en hann var kyrktur (garotteraður) og brenndur á báli, sagði hann: ”Herra, opnaðu augu Englandskonungs”.

En ekkert fékk stöðvað þá iðju að þýða Biblíuna á hin ýmsu tungumál. Árið 1800 hafði a.m.k. hluti Biblíunnar verið þýddur á 68 mismunandi tungumál. Eftir að Hið enska Biblíufélag hafði verið stofnað 1804, streymdu ungir menn sem sjálfboðaliðar hundruðum saman, sem vildu gerast trúboðar í framandi löndum og margir hverjir með það markmið í huga að þýða Biblíuna.

Árið 1800 voru einungis u.þ.b.10 ritmál í Afríku, svo hinn mikli aragrúi talmála án ritmáls, urðu að bíða þess, að ritmál yrði skapað fyrir þessi fjölmörgu talmál.

Árið 1821 stofnaði Skotinn Robert Moffat til trúboðsstöðvar meðal þess þjóðflokks, sem talaði tswana-málið og bjó í suðurhluta Afríku. Fyrsta verkefni hans var að læra þetta tungumál, sem átti sér ekkert ritmál. Moffat lifði meðal innfæddra og blandaði sér í daglegt líf fólksins, til að ná tökum á tswanitungumálinu. Sagði hann síðar, að helzta skemmtun fólksins hafi oft verið að henda gaman að málfarsvillum, sem hann gerði sig sekan um. En allt fór þetta vel að lokum og tókst honum að ná svo góðum tökumá málinu, að honum auðnaðist, að skapa frumstætt ritmál.

Árið 1829, þegar Moffat hafði lifað og starfað með þjóðflokknum, lauk hann við að þýða Lúkasar guðspjallið á tswanamálið. Næsta skref var að fá þýðinguna prentaða. Hann varð að takast á hendur 1000 km ferðalag í uxakerru niður til strandarinnar, til að ná skipsferð og sigla til Höfðaborgar. Landstjórinn (governorinn), heimilaði honum afnot af prentsmiðju ríkisins, en hann varð sjálfur að handsetja Guðspjallið og prenta það. Árið 1830 var Guðspjallið að lokum gefið út og nú var það í fyrsta sinn, sem tswanafólkið gat lesið hluta Biblíunnar á móðurmálinu. Árið 1857 lauk Moffat við heildarþýðingu Biblíunnar á tswanamálið. – Í dag hefur Biblían verið þýdd á 600 mismunandi tungumál í Afríku.

Í byrjum 19. aldar tóku W. Carey og J. Marshman sér ferð á hendur til Indlands, til að breiða út boðskap Biblíunnar. Og áður en yfir lauk, höfðu þeir gefið út Biblíuna eða hluta hennar á 40 tungumál á Indlandi. Og auk þess hafði Carey tekizt að einfalda hið klassíska bengaliritmál og skapað alþýðu bengali (common Bengali). Engir sérstakir erfiðleikar hrjáðu þá í þessum leiðangri.

Það er aftur á móti ekki hægt að segja um Adoriam Judson fæddan og uppalinn í USA, sem lagði land undir fót og fór til Burma. Árið 1817 byrjaði hann að þýða Biblíuna á burmísku. En hann mætti ýmsum erfiðleikum. Hann var handtekinn og dæmdur fyrir njósnir og mátti eyða tveimur árum í fangelsi við ömurleg kjör. Hann losnaði úr fangelsinu og 18 ára erfiði bar þann árangur að Biblían kom út á burmísku árið 1835.

Árið 1807 kom Robert Morrison til Kína, þá 25 ára gamall. Hann tókst á við hið ofurmannlega verkefni að þýða Biblíuna á flóknasta ritmál sem fyrirfinnst. Hann hafði aðeins litla nasasjón af kínversku, svo hann varð að læra málið. Gallinn var bara sá, að Kínverji, sem staðinn var að því, að kenna útlendingi kínversku, hlaut dauðadóm fyrir, skv. kínverskum lögum. Og útlendingar gátu hlotið dauðadóm fyrir að þýða Biblíuna á kínversku. En alla þessa erfiðleika yfirsteig Morrison; vann á daginn á skrifstofu Austur-Indíska verzlunarfélagsins og lærði kínversku í laumi og þýddi Biblíuna á kínversku í frítíma sínum. Og sjö árum eftir komu hans til Kína eða árið 1814 hafði hann lokið þýðingu og undirbúið NT fyrir prentun. Og fimm árum seinna, lauk hann við þýðingu GT með aðstoð W. Milne. Eftir að Morrison og Judson höfðu lokið þrekvirkjum sínum í Asíu, þá er hægt að nálgast Biblíuna á 500 mismunandi Asíu tungumálum og -mállýskum.

Allir þeir sjálfboðaliðar, sem sendir voru út um allan heim á vegum Hins enska Biblíufélags, áttu það sameiginlegt að vilja útbreiða fagnaðarboðskap Biblíunnar og töldu það hlutskipti sitt að boða trú á hinn eina sanna guð og skapara himins og jarðar.  Þeir voru sannkallaðir vinir Biblíunnar. En Biblían átti sér líka öfluga óvini. Í frumkristni var ekkert vandamál fyrir almenning að kynna sér innihald Hinna hebresku rita, því þau voru rituð á máli fólksins, sem töluðu það daglega. Líkt eins og að lesa dagblað og aðra samtíma texta í dag. Engir tungumálaerfiðleikar.

En þegar tímar liðu og Hin heilögu rit breiddust út, þá varð erfiðara og erfiðara fyrir almúgann að lesa ritin á framandi tungu eða úreltri, því tungan breyttist þá eins og nú (hrörnaði?) og varð framandi fyrir flest alla. Fólk varð að treysta safnaðarstjórunum fyrir túlkun orðsins. – Þetta gaf kirkjunni tækifæri til að halda almenningi í skefjum og matreiða guðsorðið eins og þeim þóknaðist. Kirkjan efaðist ekki um að innihald ritanna væri orð guðs, en notaði sér aðstöðuna, – sem stafaði af þekkingarleysi almúgans á úreltu tungumáli -, í valdabaráttunni um daglega breytni manna og til að efla stuðning við kirkjuna og veraldlegt ríki hennar. Á þeim tíma var ekki aðskilið hið andlega og veraldlega vald. Kirkjuhöfðingjar voru bæði kardínálar, erkibiskupar, biskupar og trúarleiðtogar og einnig herstjórar langt fram eftir miðöldum, en líka furstar, sem stjórnuðu málaliðaher til að vernda hin veraldlegu völd sín. Má rekja þetta til þess tíma, er Konstantínus mikli gerði kristnina að ríkistrú.

Um það bil 300 árum áður en Jesús var sendur til mannheima, til að gegna hinu sérstæða hlutverki sínu, byrjuðu menn að þýða Hin helgu rit á grísku. Þessi þýðing er þekkt undir nafninu ”Septaguinta” en fullt nafn hennar er ”Versio Septuaginta Interpretum”. Segir sagan að 72 lærðir fræðimenn hafi lokið þýðingunni á 72 dögum. Skrásetningartákn hennar er LXX, sem er talan 70 í rómverska talnakerfinu.

En eins og áður segir, eignaðist Biblían óvini. Jeremias spámaður færði í letur boðskap til Judeumanna, að fyrirlagi Jehóva. Það var áminning til íbúanna vegna óguðlegs lífernis þeirra. Baruk, ritari Jeremiasar spámanns, las boðskapinn upphátt fyrir fyrirmönnum ríkisins, sem fóru með boðskapinn til Jojakims konungs. En hann var einhver sá fyrsti, sem um getur sem kallast má óvinur Biblíunnar. Jojakim hlustaði á boðskapinn, en lét sér fátt um finnast og lét skera rúllurnar í strimla og brenndi þá. Um þetta má lesa í Jeremias 36:1-23.

En Jojakim var ekki sá eini, sem á tímum fyrir kristnina, reyndi að brenna Guðs orð. Eftir að gríska ríkið hafði verið leyst upp, komst Ísrael undir pólítisk yfirráð seleukiska[5]. Hinn seuleukiski kóngur, Antiochos Epifanes, sem réð ríkjum árin 175 til 164 f.t.o., átti sér þá heitustu ósk, að samsama  ríki sitt grískri eða hellenískri menningu. Og til að ná því marki, þá reyndi hann að þvinga Gyðinga til að taka upp gríska siði og grísk trúarbrögð. Árið 168 (u.þ.b.), rændi og ruplaði Antiochos musterið í Jerusalem. Hann byggði annað altari ofan á altari Gyðinga, til dýrðar Seifi; bannaði Gyðingum að halda hvíldardaginn heilagan og bannaði umskurn sona þeirra. Það var dauðasök að brjóta gegn þessum boðum. Annar þáttur til að eyða gyðingdómnum í landinu var að brenna allar ritrullur, sem innihéldu Moselögin (Lögmálið) og þrátt fyrir nákvæma þjófaleit, þá tókst honum ekki að brenna og tortíma öllum eintökum af Hinum hebrezku ritum, þau voru vandlega falin og urðu ekki eldinum að bráð í Ísrael. Auk þess voru afskriftir af ritunum að finna í hinum ýmsu nýlendum Gyðinga víðsvegar við Miðjarðarhaf.

Sá þriðji mektarmaður, sem reyndi að útrýma Hinum hebrezku ritum, var Diokletianus keisari í Róm. Árið 303 e.t.o. gaf hann út nokkrar tilskipanir til að þrengja að hinum kristnu söfnuðum. Þessar tilskipanir hafa ýmsir sagnfræðingar kallað ” hinar miklu ofsóknir”. Hin fyrsta tilskipun var, að öll eintök af Hinum helgu ritum skyldu brennd. Kirkjusagnaritarinn Eusebios frá Cæsarea í Palestínu, sem var uppi á þeim tíma, hefur sagt svo frá: ”Ég sá með eigin augum bænhúsin rifin niður, þannig að einungis söklarnir voru eftir og hin guðdómlegu og heilögu rit borin á bál á torgum borgarinnar”. Áhrifa af þessum tilskipunum gættu í borginni Cirta, sem í dag heitir Constantine í Alsír og frá þessu tíma geymast einnig frásagnir um, að eigendur ritanna hafi verið brenndir á báli, eftir pyntingar, því þeir vildu ekki afhenda ritin á bálið.

Sameiginlegt þessum þremur höfðingjum var, að þeir vildu útrýma Guðs orði. En seinnitíma prelátar hafa afsakað þessar bókabrennur með því, að ekki hafa verið markmiðið að tortíma Guðs orði, heldur að koma í veg fyrir að almúginn gæti lesið og kynnt sér hin helgu rit.

Latína var aðal tungumálið í Rómverska ríkinu, en með tímanum minnkaði vegur latínunnar og að lokum var það eingöngu á færi hinna lærðu að lesa og útlista latínutexta og þeirri einokun vildi kirkjan viðhalda.

Árið 636 eða þar um bil skrifaði Isidor af Sevilla, erkibiskup og oft talinn hinn síðasti af kirkjufeðrunum, hugleiðingu um Hin Helgu rit og setti fram þá skoðun sína, að hebreska, gríska og latína væru heilög tungumál. Hann orðaði það svo: ” Það eru þrjú heilög tungumál, hebreska, gríska og latína, sem yfirskyggja öll önnur tungumál hér í heimi, því það var á þessum tungumálum, sem Pílatus ritaði ákæruna á hendur Jesú og festi efst á krossinn”.

En auðvitað var þessi ákæra ekki guðleg ákvörðun, heldur var hún tekin af heiðnum Rómverjum.

Á 9. öld reyndu bræðurnir Methodios og Kyrillos, sem áður komu við sögu, að fá slavnesku viðurkennda sem kirkjumál. Þeir voru trúboðar, sem störfuðu á vegum Austur-kirkjunnar í Byzans. Rök þeirra voru þau, að Slavar, sem hvorki skildu grísku né latínu, ættu möguleika á því að læra um Guð almáttugan á móðurmáli sínu.

Þessir trúboðar ráku sig á hörkulega mótstöðu þýzkra presta, sem vildu þvinga og viðhalda latínu sem kirkjumáli, til að sporna við áhrifum Austur-kirkjunnar, hinni býzansisku kristni, sem jók áhrif sín meðal Slava. Þessir þýzku prestar settu sem sé stjórnmál hærra en útbreiðslu fagnaðar-boðskaparins og þekkingu á Biblíunni.

Þessi spenna á milli Austur-kirkjunnar og Vestur-kirkjunnar, jókst stöðugt og endaði með algjörum aðskilnaði árið 1054 milli þessara tveggja kirkna: Rómversk-katólsku kirkjunnar annars vegar og Grísk-ortódoks-kirkjunnar hins vegar.

Næsti í röð óvina Biblíunnar er Gregorius páfi VII. Það var hann, sem neitaði Slövum um að gera slavnasku að kirkjumáli, þegar Vratizlav hertogi af Böhmen (nú Tékkland), fór fram á það 1079, eins og fyrr er sagt.

Svör páfa við málaleitaninni hertogans voru eftirfarandi: „Við getum alls ekki orðið við þessari beiðni“. Og rökin? Þau voru eftirfarandi: „Það er augljóst öllum þeim, sem velta þessu máli alvarlega fyrir sér, að Guði hefur þóknast að hjúpa vissa kafla Hinna heilögu rita leynd; því, ef allir gætu skilið ritin, yrðu þau ef til vill lágkúruleg og umgengni um þau yrði virðingarlaus[6] og ekki má líta burt frá því, að illa gefnir einstaklingar misskildu textana, sem þýddi, að þeir gætu lent á trúarlegum glapstigum.“  Það var sem sé ekki meiningin, að almenningur, sem lítinn aðgang hafði að Biblíunni, gæti aukið þekkingu sína og farið að skipta sér af kenningu prelátanna, sem þeir álitu sitt sérsvið.

Þá er röðin komin að Innocentiusi III páfa. Árið 1199 ritaði hann um nokkra „villutrúarmenn“, sem höfðu þýtt Biblíuna á frönsku og leyfðu sér að koma saman og ræða innihald Hinna helgu rita. Innocentius áleit, að á þá mætti festa sem varnaðarorð tilvitnun í Mattheus: Gefið ekki hundum það sem heilagt er og kastið eigi perlum yðar fyrir svín. (Matt.7:6) Hver voru rök hans fyrir því? „Enginn ólærður má voga sér að fjalla um Hin heilögu upphöfnu rit eða útbreiða boðskap þeirra.“ Þeir sem gengu gegn boði páfa, voru afhentir rannsóknardómurum (Inkvisitores) og pyntaðir til að játa á sig alls konar syndir. Þeir sem tóku ekki orð sín aftur, voru brenndir lifandi á báli, eins og sagan hermir okkur. Strax eftir að Innocentius III hafði gefið út þessa páfatilskipun (decretum) var hafizt handa um að brenna Biblíur á móðurmálunum ásamt þýðendunum og/eða eigendum, ef til náðist. Á næstu öldum, reyndi katólska kirkjan og hlýðnir þjóðhöfðingjar í hinni katólsku Evrópu að gera allt sem í þeirra valdi stóð til að tilskipun Innocentiusar páfa næði tilgangi sínum.

En árið 1546 rofaði eilítið til. Þá var á Tridentiner kirkjuþinginu gefin út samþykkt þingsins um, að leita þyrfti samþykkis hinnar katólsku kirkju, áður en Biblíuþýðingar yrðu gefnar út, gilti þetta reyndar um hvers konar kirkjubókmenntir katólsku kirkjunnar[7] .

Yfirstjórn katólsku kirkjunnar vissi mæta vel, að ýmsar kennisetningar kirkjunnar áttu sér ekki biblíulegar tilsvaranir; voru sem sé sóttar annað en í Biblíuna. Og til að koma í veg fyrir að fólk gæti lesið Hin helgu rit, og komizt að raun um að margar kennisetningar kirkjunnar gengu þvert á kenningar Biblíunnar, var nauðsynlegt að halda Biblíunni frá almúganum.

Hið trúarlega landslag, ef svo má að orði komast, tók miklum breytingum, þegar Mótmælendum óx fiskur um hrygg. Það var fyrst og fremst skilningur Marteins Lúthers á Hinum helgu ritum, sem fékk hann til að reyna að siðbæta hina katólsku kirkju, sem endaði með því, að hann sagði skilið við kirkjuna árið 1521. Þegar hann hafði rofið tengslin algerlega við katólsku kirkjuna, hófst hann handa við að þýða Biblíuna fyrir almúgann. Kirkjan vissi af þessari þýðingarvinnu Lúthers[8] og vildi því fyrir hvern mun koma Biblíu á þýzku á markað til að yfirskyggja þýðingu Lúthers. Brátt voru tvær útgáfur af Biblíunni komnar út á vegum katólsku kirkjunnar, sem voru samþykktar af kirkjuhöfðingjunum.

Árið 1546 næstum 25 árum síðar, lagði Kirkjuþingi í Trident (Trento) á Ítalíu (Suður-Tyról) alla útgáfustarfsemi undir yfirstjórn kirkjunnar meðal annars Biblíuþýðingar. Yfirlýsing Kirkjuþingsins hljóðaði svo: „Frá þessari stundu skulu Hin helgu rit……. verða prentuð svo kórrétt og frekast getur og það verður ekki lengur löglegt að prenta eða styðja útgáfu hvers konar rita, sem fjalla um heilög efni án þess að nafn höfundar sé upplýst eða að selja slíkar bækur eða einfaldlega bara að eiga þær, nema eftir að biskup hefur rannsakað ritin og samþykkt tilverurétt þeirra.“

Árið 1559 birti Páll VI páfi lista yfir bækur, sem katólska kirkjan hafði bannlýst. Þetta var upphafið að hinu alræmda Index Prohibitorum, sem er list yfir bannlýstar bókmenntir og höfunda, sem ekki eru þóknanlegir kirkjunni; kennir þar ýmissa grasa. Listi þessi bannar fólki að eiga Biblíuþýðingar á ensku, frönsku, hollenzku, ítölsku, spænsku og þýzku, auk nokkurra þýðinga á latínu. Hver sá er óskaði eftir að lesa Biblíuna á móðurmálinu, átti að útvega sér skriflega heimild frá biskupi eða rannsóknardómara – en það var auðvitað ekki uppörvandi fyrir þá, sem voru hræddir um að verða stimplaðir sem villutrúarmenn. Páll VI páfi er síðastur í röð þeirra katólsku preláta, sem kalla má óvini Biblíunnar. Ekki þykir ástæða til að draga fram fleiri einstaka kirkjuhöðingja, en listinn gæti verið lengri.

Marteinn Lúther hefur áður verið nefndur til sögunnar. Kenningar hans og tilraunir til að siðbæta katólsku kirkjuna meðal annars með því að snúast gegn aflátssölunni og seinna starf hans við að breiða út þekkingu á Hinum heilögu ritum, bar næstum engan árangur og endaði með algerum skilnaði hans við hina katólsku móðurkirkju árið 1521. Síðan sneri hann sér að heildarþýðingu Biblíunnar á þýzku, sem svo var gefin út árið 1534.

Þessir siðbótatilraunir Lúthers voru upphafið að Mótmælendakirkjunni.  En samt verður að nefna bæði Desiderius Erasmus, og Jacques Lefèfre d‘Étaples, sem hafði mikil áhrif á ungan og líttþekktan munk, Martein Lúther. Lúther hreyfst að aðferðum Lefèfre‘s við að útskýra ritninguna á aðgengilegu alþýðumáli; hann notaði ekki háfleygt líkingmál, eins og fræðimenn tíðkuðu á þeim tíma. Þessar túlkunaraðferðir höfðu áhrif á William Tyndale og Jóhann Kalvín. Hvorugur þeirra Lefèfre eða Erasmus sneru þó baki við katólsku kirkjunni.

Grundvallarsjónarmið siðbótamannanna var að dreifa Guðsorði milliliðalaust til almúgans, án rangtúlkunar og pólitískrar túlkunar kirkjunnar. Aðferðin var sú, að þýða Biblíuna á hin ýmsu móðurmál og má geta þess hér, að nú hefur Biblían verið gefin út á 2261 máli og mállýzku. En um leið og almúginn gat kynnt sér milliliðalaust Guðsorðið, þá var lagður grunnur að vandamáli, sem óx þegar fram liðu stundir.

Nú sáu lesendur Biblíunnar svart á hvítu að Guðs orð gerði strangar kröfur til daglegrar breytni kristinna manna. Kannski kom það ekki svo mikið á óvart fyrst í stað, en þegar fram liðu stundir og samfélagið varð flóknara og flóknara og samskipti fólks margbreytilegri, þá var eins og mörg bönn og ráðleggingar Biblíunnar um daglega breytni færu í taugarnar á hinum kristnu sálum. Nú var ekki svo einfalt að hunza Biblíuna. Hún hafði miklu sterkari ítök í sálum kristinna manna; svo nú var spurning prestanna: hvað skal nú til varnar vorum sóma?

Um miðja átjándu öld komu fram guðfræðingar, sem töldu, að Biblían væri mannanna verk. Höfundar hennar væru hinir nafngreindu einstaklingar, sem skráðir væru höfundar hinna ýmsu rita. Þeir hefðu samið ritin (ekki fært þau í letur) og þess vegna væru þetta ekki orð guðs, heldur tilbúningur þessara höfunda.

Nokkrir fræðimenn komu fram með ýmsar kenningar um Biblíuna m.a. Ludwig Noack, sem komst að þeirri niðurstöðu, að Jóhannesarguðspjallið hafi verið samið árið 60 af hinum elskaða lærisveini, sem hann staðhæfði að væri Júdas. Franskmaðurinn Joseph Ernest Renan sagði, að upprisa Lazarusar hafi verið svindl, sem Lazarus hafi tekið þátt í, til að styðja staðhæfingu Jesú að hann (Jesús) gæti framið kraftaverk. Og hinn þýzki guðfræðingur Gustav Volkmar hélt því fram, að Jesús Kristur hafi ekki haft neinn rétt á að kalla sig Messias.

En enginn tók jafn djúpt í árina og Bruno Bauer (f. 1809 í Thüringen – d. 1882), en hann hélt því fram ca 1840, að Jesús Kristur hefði aldrei verið til. Sagði, að Jesús Kristur hafi verið „ …2.aldar samruni af gyðinga-, grískra- og rómverska trúarbragða“. Hann hélt því ennfremur fram, að hinir skapandi kraftar í frumkristindómnum, hafi verið þeir Fulion, Seneca og gnostikkerarnir[9].  Að lokum staðhæfði hann, að það hefði aldrei verið neinn sagnfræðilegur Jesus Kristur til, heldur hafi kristin trú orðið til í lok annarar aldar, afleidd af Gyðingdómnum og, að stóisminn[10] hafi verið aðal sköpunarmátturinn í þeirri tilurð. Nú á dögum eru fæstir svo öfgafullir. En samt eru margir guðfræðingar, sem trúa því, að Hin helgu grísku rit, fjalli um goð-, helgi-, þjóð- og ýkjusögur. En skyldi það nú vera tilfellið?

Þeir Flavius Josefus, Tacitius og Justinus Martyr, skrá allir í ritum sínum frásögn af Jesú Kristi, hver á sinn hátt. En Justinus Martyr gengur ögn lengra er hann segir; „Þið getið kynnt yður þetta í málsskjölum, sem gerð voru að undirlægi Pontiusar Pílatusar“. Auðvitað eru þau gögn ekki lengur til (því ver og miður), en þau hafa verið aðgengileg á tímum Justinusar Martyr‘s, en hann var uppi á 2. öld e.v.t.: f. árið 100 og d. 165.

Allar götur síðan á miðri 19du öld, hafa Lútherskir guðfræðingar fundið upp nýjar og nýjar rannsóknaraðferðir, sem hafa eingöngu haft eitt markmið að sanna, að Biblían sé mannanna verk og ekki „á vetur setjandi“; ýkjusögur, sem ekkert erindi eigi til hins upplýsta nútímamanns. Þeir hafa staðhæft í ræðu og riti, að kirkjan þarfnist endurnýjunar, vegna breyttra þjóðfélagsaðstæðna.

Forysta kirkjunnar og menntun prestanna væri meira og minna í viðjum gamallar guðfræði, var sagt, og að endurnýjun kirkjunnar kallaði á nýja guðfræði; framsækna guðfræði. En hvað er það? Hvað er ný guðfræði? Hvað er framsækin guðfræði? Látum þetta liggja milli hluta í þessum vangaveltum. En skemmst er af því að segja, að þessi áróður gegn Biblíunni bar árangur, þannig að í dag ríkir ringulreið í ýmsum grundvallar boðskap kirkjunnar og ýmsar kenningarnar án Biblíulegrar kjölfestu.

Einhvern veginn gerðist það aldrei í gegnum aldirnar, að mesoretarnir (atvinnu afritararnir) freistuðu þess, að bæta við eða fella niður vers, sem ef til vill voru ekki í hávegum höfð hjá hinum kirkjulegu yfirvöldum.

Þó gerðist það þrisvar sinnum. Elzta fölsunin er smá viðbót, sem afritari bætti við 2. Mosebók 20:17: „..í Aargaareezem, og þar skaltu byggja altari“. Þessi tilvitnun hins samverska afritar átti að þjóna þeim tilgangi fyrir Samverja, að fá framlög til byggingar musteris síns á Garisímsfjalli. Þessi fölsun hefur verið fjarlægð í öllum síðaritíma Biblíuútgáfum.

Önnur fölsun miklu alvarlegri var viðbót við 7. vers í 5. kafla Fyrsta bréfs Jóhannesar:

⁷Þrír eru þeir sem vitna [í himninum: Faðirinn, orðið og heilagur andi, og þessir þrír eru eitt. Og þeir eru þrír sem vitna á jörðunni:] ^[1] 

Eins og sézt í þessari tilvitnun í nýjustu þýðingu íslenzku biblíunnar, þá er þessi viðbót sett í hornklofa. En þetta er fölsun, sem einhver afritari, sem hefur verið hallur undir Þrenningarkenninguna hefur sett inn í textann. Biblíufræðingurinn Bruce Metzger segir um þessa viðbót: „Frá og með 6. öld eru þessi orð að finna í æ fleiri fornlatneskum handritum og í (latnesku) Vulgataþýðingunni“. Biskup og Guðfræðideild HÍ, að ógleymdu Hinu íslenzka Biblíufélagi, ættu að sjá sóma sinn í að láta þennan [hornklofatexta] hverfa algerlega úr íslenzku Biblíunni.

Þetta var augljóslega tilraun háttsettra preláta kirkjunnar til að styrkja villukenningu kirkjunnar um hinn þríeina guð; þannig að þarna væri bein tilvitnun í guðs eigin orð.

Aftur á móti hefur þessi fölsun ekki verið sett í hornklofa í Den authoiserede danska bibel, eins og sézt í eftirfarandi tilvitnun. DK:  For der er tre, som vidner: v8Ånden og vandet og blodet, og de tre bliver til ét.

Og Bruce Metzger heldur áfram: ”Þessi viðbót í 1.Joh. 5:7, finnst ekki í neinum fornhebreskum handritum, hvorki í Hinu sýriska, koptiska, etiopiska, arabiska né hinu slavneska, nema í hinu latneska”. Á þessum grunni byggðist það, að þessi fölsun hefur verið fjarlægð í endurskoðaðri King James Version og öðrum Biblíuþýðingum.

Þriðja fölsunin er hvað víðtækust. Eins og fræðimenn hafa bent á, þá er nafnið Jehóva nafn Guðs. Í handritum Hinnar heilögu hebrezku rita, er nafn guðs ritað með 4 samhljóðum, JHWH eða með letri hebrezku ritanna יהוה   þetta er kallað tetragram. Þessi samstafa kemur 6973 sinnum fyrir í hebrezku ritunum (GT) og 237 sinnum í hinum heilögu grísku ritum (NT). Þessi samstafa er lesin annað hvort sem Jahve eða Jehóva; dálítið eftir tungumálum. Seinna (um 300 f.v.t. eftir að hebrezkan hætti að vera daglegt mál Gyðinga) breyttu þýðendur og útgefendur þessari samstöfu í Adonaj (Herra) eða Elohim (Guð). Síðan hafa langflestar Biblíur verið gefnar út, þar sem nafni Guðs er haldið leyndu! en í staðinn fyrir hið rétta eiginnafn er ritað Herrann eða Lord eða Skaparinn eða Drottinn. Þetta eru titlar, en ekki nöfn og hver vill breyta Faðirvorinu í .. Helgist þínir titlar?! Spurningin er því sú, hvert hafa útgefendur og þýðendur sótt umboð sitt, til að breyta hinum heilaga texta?

Ef við nú flettum upp í Biblíiunni: 2. Mós. 3:15 Þá getur að lesa: ” Enn fremur sagði Guð við Móse: „Svo skaltu segja við Ísraelsmenn: Drottinn, Guð feðra ykkar, Guð Abrahams, Guð Ísaks og Guð Jakobs, sendi mig til ykkar. Þetta er nafn mitt um aldur og ævi, heiti mitt frá kyni til kyns.”

Það, sem er rangt við þennan texta er, að í stað titilsins Drottinn á að standa nafnið Jehóva[11]. Það verður sennilega bið á, að tvær síðustu falsanirnar verði leiðréttar í íslenzku Biblíunni.

Biblían sem heild er grundvöllur kristinnar trúar. Það er því sorglegt að heyra prestvígða menn halda því fram, að Heilög ritning sé samin af þeim, sem skrifaðir hafa verið fyrir hverju riti um sig.

Mér finnst satt bezt að segja, að prestarnir gleymi stundum hlutverki sínu, þ.e. að boða fagnaðarerindið og útskýra samhengi Biblíunnar og telji sig aftur á móti starfsmenn einhverrar mannúðarstofnunar, þar sem lögð er mikil áherzla á samúð með náunganum, friðarboðskapur í hávegum hafður, kærleikur til náungans og tillitssemi til meðborgaranna. Þetta rúmast auðvita allt í Biblíunni og er ríkur þáttur í boðskap hennar.

Frá mínum bæjardyrum séð, þá finnst mér eins og söfnuðurinn og prestarnir séu meira kristnir í orði en á borði. Dæmigerður einstaklingur er skírður af presti, fermdur og gengur í hjónaband í kirkju eða kapellu (yfirleitt oftar en einu sinni á ævinni), og endar ferilinn í jarðarför frá safnaðarkirkjunni. Á milli þessara atburða í lífinu er kirkjusókn í lágmark; kannski á stórhátíðum eins og á jólum og páskum og svo við jarðarfarir ættingja og vina og samstarfsmanna. Þeir fylgja einhvers konar þegjandi samfélagsferli, án þess að raunveruleg trú komi fram í dagsljósið. Þetta kalla Danir að vera Kultur-Kristne. (Nafnkristnir).

Að lokum vil ég koma því að hér, að mannkyn á sér enga framtíðar von og er komið í það ástand, sem geimferðaslangið kallar á enska tungu „count down“; og spurningin er ekki hvort, heldur hvenær mannkynið líður undir lok, ef vantrúað fólk og heiðingjar hafa rétt fyrir sér um, að Biblían sé mannanna verk.

Sé Biblían aftur á móti hreint og ómengað Guðs orð, þá er von framundan: Og ég sá nýjan himin og nýja jörð því að hinn fyrri himinn og hin fyrri jörð voru horfin og hafið var ekki framar til. ²Og ég sá borgina helgu, nýja Jerúsalem, stíga niður af himni frá Guði, búna sem brúði er skartar fyrir manni sínum. ³Og ég heyrði raust mikla frá hásætinu er sagði: „Sjá, tjaldbúð Guðs er meðal mannanna og hann mun búa hjá þeim og þeir munu vera fólk hans og Guð sjálfur mun vera hjá þeim, Guð þeirra. ⁴Og hann mun þerra hvert tár af augum þeirra. Og dauðinn mun ekki framar til vera, hvorki harmur né vein né kvöl er framar til. Hið fyrra er farið.“

⁵Sá sem í hásætinu sat sagði: „Sjá, ég geri alla hluti nýja,“ og hann segir: „Rita þú, því að þetta eru orðin trúu og sönnu.“ (Opinberuabókin 21:1-5)

Elztu þýðingar Biblíunnar

Þegar fjallað er um gamlar (fornar) þýðingar á GT,  þá er Septuaginta-þýðingin tvímælalaust sú merkasta. Hún er einnig sú fyrsta, sem færð er í letur; ”gefin út” sem texti. Landsvæði þau, sem Alexander mikli lagði undir sig, urðu fyrir miklum grískum áhrifum. Jafnvel Egyptaland, með hið fjölmenna Gyðingasamfélag varð hellenistiskt. Munnmælasögur herma, að 72 skriftlærðir Gyðingar í Alexandríu tóku að þýða GT á grísku kringum árið 280 fyrir tímatal okkar. Seinna varð styttnefnið Septuaginta, sem þýðir 70 á latínu, ofaná (skrásetingarnúmerið á handritinu er LXX í Bókasafni Vatikansins). Þetta handrit var Biblía grískumælenda Gyðinga, allt fram til tíma Jesú Krists og postulanna.

Hin samaritanska pentateuk er umritun[12] GT af hebrezka letrinu í samaritanskt letur.

Hin arameisku targume (útleggingar eða umritanir) komu fram, þegar arameiska varð almennt talmál margar Gyðinga. Þessar útleggingar gefa margvíslegar upplýsingar um textann og eru mikil hjálp við að skilja erfiða kafla í ritunum.

Hin sýriska Pesjitta-þýðingin (þetta þýðir ”einföld” eða gagnsæ/tær) var notuð af þeim sem töluðu sýrlenzku frá því á 5tu öld e.t.o. Í einu handritinu er skráð tímasetning sem svarar til ársins 464 e.t.o., en það gerir þetta Boblíuhandrit að elzta handriti, sem bera ártal með sér.

Í kringum árið 245 e.t.o. lauk Origenes við þýðingu sína á GT, sem kölluð er Sexdálka handritið. Tekstinn er settur upp í sex dállka hlið við hlið, sem inniheldur samhljóða textann (textinn án sérhljóða táknunum), ásamt öðrum handritum, m.a. Septuaginta og þýðingu Aquilasar, sem gerð var á 2. öld og sem Gyðingar virtu meir, en Septuaginta.

Vulgata er svo þýðing GT úr frummálinu á latínu; vulgatus þýðir venjulegur eða alþýðlegur. Unnið var að þessari þýðimgu á árunum 390 – 405 aðallega af Hieronymusi, á latínu eins og hún var töluð á þeim tíma, þannig að GT var auðskilið af alþýðu manna. Alveg fram á 20. öld hafa katólskir þýðendur GT stuðst við þessa útgáfu við þýðingar sínar.

 [1] Þegar rætt er um Biblíuna í þessari grein er alltaf talað um að skrifa textann, en aldrei að semja. Það er trú mín og margra annarra, að Biblían sé orð Guðs og þess vegna skrifuð niður af útvöldum einstaklingum.

[2] Ræningjarnir voru tveir. Annar „góður“ hinn „illur“. Skv. vinsælli Munnmælasögu á miðöldum, sem hefur verið skráð á bók, sem ber titilinn: „The Arabic Gospel“ réðust ræningjarnir á hina heilögu fjölskyldu á flótta hennar til Egyptalands. Sá „góði“ ræninginn, Dismas, keypti fjölskyldunni grið, með að greiða hinum „illa“ ræningja, Gesta, 40 drökmur fyrir að leyfa þeim að halda áfram. Þá á barnið að hafa spáð því, að ræningjarnir yrðu krossfestir ásam því í Jerúsalem. Hinn „góði“ ræningi er nú Heilagur Dismas, vernadardýrlingu þjófa í katólsku kirkjunni.

[3] Palæografisk aðferð, sem hin síðari ár hefur verið mikið endurbætt, gerir það kleift, að tímasetja handritið með samanburði á bókstöfum og staðsetningu þeirra við aðrar heimildir s.s. tímasettar slegnar myntir og áletranir ýmis konar, einhvers staðar á árunum 201 – 107 fyrir tímatal okkar.

[4] Höfundar eru: Norman L. Geisler og William E. Nix 1968 s. 263.

[5] Seuleukia borg í Sýrlandi

[6] Sbr. Ýmis innlegg í dagblöðin í Bloggheimum um þessar mundir!! Átti Gregorius kollgátuna??

[7] Hér má skjóta því inn, að í Messuhandbók katólsku kirkjunnar á Íslandi (Missale Romanum), stendur útþrykkilega, að „Stjórnardeild sakramennta og guðsdýrkunar í Vatikaninu hefur samþykkt útgáfu þessarar bókar. // Rómaborg, þann 23. Júlí 1982, † Vergilius Noé“

[8] Heildarútgáfa Lúthers á Biblíunni kom út árið 1534.

[9[i]] Þetta er vandræða orð í íslenzkum texta, en ég hef ekki fundið neitt betra. Lesendur verða að ”googla” innihaldið. En í skemmstu máli, þá er um ”heimspekilega trúarbragðablöndun frá fyrstu öldum kristni” skv. orðabókinni SNÖRU.

[10] Stóismi. Grísk heimspekikenning. Stofnandi Zenon frá Kition. Gengur út á að aðskilja tilfinningar og raunsæi. Láta alltaf raunsæið ráða við ákvaranartektir. Láta ekkert raska ró sinni. Taka öllu með stóiskri ró.

[11] Meira um nafnið í annarri grein, sem fjallar um nafni Jehóva.

[12] Umritun eða translitteration, þýðir, að letrinu er breytt, en ekki innihaldi. Hebrezku letri er breytt í samaritiska bókstafi.

[i] Our Bible and the Ancient Manuscripts. F. Kenyon(1958, s55)

 

 

[1] An Introductio to the Critical Study and Knowledge of the Holy Scriptures (s 201-202).